Ook in Spanje lopen de kerken leeg, maar zodra er een processie is gaan wél duizenden mensen de straat op. Religieuze tradities zijn diepgeworteld in de Spaanse cultuur, jong en oud komen bij elkaar om ze met elkaar te vieren. Semana Santa is één van de meest bekende tradities van het land. Op Palmzondag gaan mensen met palmtakken over straat om de intocht van Jesus in Jeruzalem te herdenken. In Elche gebeurt dat met witte palmtakken, al dan niet omgevormd tot prachtige kunststukken.
Tekst: Monique Ruesink. Foto’s: Monique Ruesink, Ayuntamiento de Elche, Stock.
De stad Elche, in de provincie Alicante, staat wereldwijd bekend om zijn unieke palmbomenbos: El Palmeral de Elche. Het is de grootste palmenboomgaard van Europa. Het park bestaat uit meer dan 200.000 dadelpalmen en werd in het jaar 2000 door UNESCO uitgeroepen tot Werelderfgoed.
De oorsprong van dit palmenbos gaat terug tot de tijd van de Feniciërs (een oude beschaving die 1000 jaar voor Christus rondom de Middellandse zee leefde). Zij waren meesters in het aanleggen van irrigatie. Na hen kwamen de Moren, die dit systeem van hen overnamen en verbeterden waardoor palmen ook in Spanje konden groeien en bloeien.
Lekker!
Wanneer je aan de Costa Blanca bent, zul je deze dadelpalm meteen herkennen. Het zijn die palmen met die grote oranje gele dadels die met enorme hoeveelheden onderaan de palm hangen. Deze zijn eetbaar, maar niet zo zoet als bijvoorbeeld de medjul dadels uit Noord-Afrika.
Ze worden verwerkt in verschillende regionale gerechten, die je vooral in Elche overal tegenkomt. Zoals de dadels met spek, arroz con costra; dit is een rijstgerecht waarbij de dadels gebruikt worden voor een zoetere smaak. Er wordt dadelstroop van gemaakt, als natuurlijke zoetstof. Ze worden ook vers gegeten of verwerkt in salades, gecombineerd met geitenkaas en noten.
Palmpasen
De palmen van Elche zijn echter ook om een andere reden bekend en dat zie je tijdens de Semana Santa. Op ‘Domingo de Ramos’ (Palmzondag) wordt overal in Spanje de intocht van Jesus in Jeruzalem herdacht. Processies met het beeld van Jesus omringd door palmtakken en takken van olijfbomen trekken door de straten.
Het bijzondere van deze palmtakken in Elche is dat deze wit zijn en er vaak prachtige kunstwerken van zijn gemaakt. Ze zijn in allerlei soorten en maten terug te vinden in kerken, op balkons en in huiskamers. Als je elders in Spanje witte palmtakken tegenkomt is de kans zeer groot dat ze uit Elche komen.
Wat de palmtakken van Elche zo bijzonder maakt, is de kunstwerken die ervan gemaakt worden. Van eenvoudige ontwerpen tot ingewikkelde creaties met religieuze en ingewikkelde patronen. De bewerkte takken zijn meesterwerken die jarenlang goed bewaard kunnen blijven.
Het vlechten van de kunstwerkjes is een oud ambacht dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. De bladeren worden maandenlang afgedekt om ze te beschermen tegen zonlicht. Hierdoor behouden ze hun witte kleur, wat de takken hun karakteristieke uitstraling geeft. Vervolgens worden ze met de hand in bijzondere patronen gevlochten. De bladeren moeten licht vochtig zijn, anders kunnen ze niet gebogen worden. Geen deel van het blad wordt weggegooid, heel smalle reepjes blad worden als garen gebruikt om bijvoorbeeld een bloem van palmblad aan het geheel vast te naaien.
De hele wereld over
Vanuit Elche worden jaarlijks tienduizenden palmtakken naar andere delen van Spanje vervoerd. Het Spaanse Koningshuis en het Vaticaan zijn vaste klanten. Er zijn meerdere bedrijfjes in Elche waar de hele familie meewerkt aan het maken van de paasstukken.
Die families hebben zelf vaak een stuk grond met palmbomen, maar omdat een boom niet elk jaar voldoende takken geeft, moeten ze takken kopen van andere telers. En al die palmbomen moeten natuurlijk gesnoeid worden, een specialistisch werkje op grote hoogte. Met dank aan online shops worden er tegenwoordig zelfs wereldwijd palmtakken verzonden. Al met al zorgt deze traditie dus voor werkgelegenheid in de stad.
Elche bezoeken met de Paasdagen
Voor wie Elche wil bezoeken tijdens de Paasdagen, is Palmzondag een bijzonder moment. De stad voelt anders aan door de processies, zang en muziek: een bijzonder gevoel van saamhorigheid die je naar mijn idee alleen in Spanje vindt.
Tijdens deze processie op de Palmzondag trekken honderden mensen door de straten. Iedereen is gekleed in traditionele kleding. Zelfs kinderen. Wanneer je dit nog niet eerder ervaren hebt, maakt deze processie diep indruk.
Stilte op Jueves Santo
Op Witte Donderdag vindt de indrukwekkende Processie van de Stilte (Procesión del Silencio) plaats. Tijdens deze optocht wordt in volledige stilte door de straten van Elche gelopen. Alleen het geluid van trommels begeleidt de broederschappen (cofradÃas) die de religieuze beelden dragen.
Sommige beelden wegen duizend kilo. En het is dus een hele klus om deze op de schouders te dragen. Dit is meteen de reden waarom de processietochten in Spanje soms zo enorm lang duren. Voetje voor voetje worden de beelden gedragen en er wordt regelmatig gepauzeerd om even uit te rusten van het zware werk. Wanneer je dit ziet, is het haast onvoorstelbaar dat het voor de bewoners van Elche nog steeds voelt als een eer, om deze zware beelden überhaupt te mogen dragen.
Emotie op vrijdag
Op Viernes Santo, Goede vrijdag, worden de meest plechtige en emotionele processies gehouden. Eén van de hoogtepunten in Elche is de Encuentro (De Ontmoeting), waarbij het beeld van Jezus en dat van de Maagd Maria elkaar tegenkomen in de straten van de stad. Dit moment wordt vaak begeleid door zware muziek. Zo heeft elke dag en elk moment zijn eigen speciale betekenis.
Maar in Elche is er nóg een andere traditie die jaarlijks ontzettend veel bezoekers trekt en die nergens anders te zien is in Spanje. Op Paaszondag vindt er namelijk de Trenca del Guió plaats. Dit is een eeuwenoud ritueel waarbij een grote zijden vlag (Guió) wordt doorgescheurd om het einde van de rouwperiode en de vreugde van de wederopstanding te symboliseren.
Eten tijdens de Paasweek
Natuurlijk kun je ook in Elche tijdens de Paasdagen genieten van de torrijas, vergelijkbaar met onze wentelteefjes. In elk bakkerszaakje kun je tijdens deze dagen de Mona de Pascua kopen. Dit is een zoet brood met suiker en een ei bovenop. Dit is soms een echt ei, soms een chocolade ei. Dit wordt traditioneel gegeten tijdens tweede Paasdag, die ook wel Dia de Mona wordt genoemd.
En als er tóch bent
Selfies met palmen
Elche, Elx in het Valenciaans, ligt landinwaarts aan de Costa Blanca. En is een ontzettend bijzondere en leuke stad om te bezoeken. Je kunt er lekker shoppen in een van de smalle straatjes, waar je allerlei leuke boetiekjes vindt. Je kunt de Basilica de Santa MarÃa bezoeken en de toren beklimmen. Daar heb je een geweldig uitzicht over de hele stad en zie je in één oogopslag hoeveel palmbomen er groeien. De Plaza de la Glorieta is één van de centrale pleinen en een fijne plek om te genieten van een kopje koffie of een tapa.
De Dame van Elche
En heb je de Dama de Elche al eens gezien? Hoewel het originele beeld in Madrid wordt bewaard, is een replica van dit borstbeeld te zien in het MAHE-museum. Dit Iberische kunstwerk, komt uit de 4e eeuw voor Christus en is een symbool van de stad. Je ziet het beeld niet alleen in de stad Elche, maar ook wanneer je op het vliegveld van Alicante aan komt rijden.
Wandeling langs de rivier
Daarnaast is de rivier Vinalopó een bijzondere trekpleister. Deze rivier loopt door de stad en wordt voorzien van verschillende bruggen, zoals de oude Puente de Santa Teresa en de moderne Puente del Ferrocarril. Deze rivier is trouwens het grootste gedeelte van het jaar een droge rivier, zoals in meerdere Spaanse steden het geval is. Dat maakt, dat er wandelpaden langs de rivierbedding liggen waar je kunt wandelen. Er zijn verschillende gezellige koffiebarretjes en restaurantjes te vinden en speeltuintjes voor kinderen.
El Palmeral de Elche
En natuurlijk moet je ook even al die palmen gaan bekijken. In El Palmeral kun je je hart ophalen in de Huerto del Cura waar de Palmera Imperial met zeven stammen staat. Je kunt hier een audiotour doen in veel verschillende talen (Engels, Duits en Spaans; geen Nederlands). In de schaduw van de palmbomen kun je ook even lekker relaxen: er zijn verschillende speeltuintjes, picknick zones, fonteinen en vijvers.
