Beroemde Spaanse architecten en hun ontwerpen
De producten zijn niet altijd gemaakt in Spanje in deze aflevering van Made in Spain. Wel ontsproten ze uit briljante Spaanse breinen. Als alle materie om ons heen is ontstaan uit een gedachte of een idee, geldt dat ook voor alle gebouwen die we zien. We zetten hier zes hedendaagse en nog levende Spaanse architecten op een rij. Vanwege hun werk en de internationale erkenning die ze daarvoor kregen én vanwege hun relevantie voor de Spaanse architectuur.
Tekst Else Beekman, Foto’s Stock
Santiago Calatrava
Ondanks dat deze in Valencia geboren architect (1951)de laatste jaren door talloze constructiefouten in zijn ontwerpen en enorme budgetoverschrijdingen enigszins van zijn voetstuk is gevallen, is hij nog steeds het genie achter tal van beroemde gebouwen in Spanje en op vele andere plekken ter wereld. De meeste mensen kennen Calatrava van de door hem ontworpen Stad van de Kunst en Wetenschap in zijn geboortestad. Een complex van zes futuristische gebouwen in de drooggelegde bedding van de rivier de Turia. Daarnaast ontwierp Calatrava diverse bruggen waarbij hij zich liet inspireren door natuurlijke vormen. Zijn ontwerpen worden vaak gekenmerkt door lange lijnen, veel glas, witte materialen en het gebruik van water en het spiegelende effect dat water heeft. Op dit moment werkt Calatrava mee aan het transportcentrum WTC PATH Terminal in New York. Critici laken zijn arrogante houding die naar de oppervlakte kwam toen steeds meer van zijn ontwerpen gebreken begonnen te vertonen en zijn ontwerpen vaak het drievoudige kostten van wat werd geraamd. Calatrava wilde van jongs af aan kunstenaar worden. Dat liep anders en hij studeerde architectuur in Valencia en werd daarna doctorandus in Civiele Techniek in Zürich waar hij zijn carrière startte. Zijn ontwerp voor een nieuw treinstation in die stad werd gekozen bij een wedstrijd en een jaar later kon hij de Puente Bac de Roda in Barcelona bouwen. Vanaf dat moment openden vele deuren. Calatrava ontwierp onder meer het vliegveld van Bilbao, het Opera Huis op Tenerife, Milwaukee Art Museum, station Luid-Guillemins en de bruggen Zubizuri in Bilbao (foto), Puente de la Mujer in Buenos Aires, Calatravabruggen in Haarlemmermeer, Ponte della Costituzione in Venetië en de Puente de Calatrava in Barcelona.
Rafael Moneo
Twee heel bekende stokpaardjes in eigen land van de prestigieuze Spaanse architect Rafael Moneo zijn het Museum voor Romeinse Kunst in Mérida en het Kursaal in San Sebastián. Moneo werd in 1937 geboren in Tudela (Navarra) en studeerde architectuur in Madrid. Eerst werkte hij voor het bureau van Francisco Javier Sáenz de Oíza in diezelfde stad en na zijn studie trok hij naar Denemarken om daar een jaar voor de Deense architect Jorn Utzon te werken, die het Sydney Opera House ontwierp. Sinds 1973 heeft Moneo zijn eigen bureau in Madrid. Hij is ervan overtuigd dat het ontwerp van een gebouw volledig moet afhangen van de locatie die het krijgt, de geschiedenis van de plek en de toekomstige functie ervan. Hij staat kritisch tegenover gebouwen die niet in hun omgeving passen. Steden beschouwt hij als een gezamenlijk project waar een nieuw ontwerp zich feilloos moet kunnen invoegen. Een goed voorbeeld van zijn overtuiging en werkwijze is het Museum voor Romeinse Kunst in Mérida. Dit ligt op een steenworp afstand van de Romeinse resten die samen werelderfgoed vormen en Mérida de bijnaam ‘het Rome van Spanje’ geven. Moneo laat in het museum de principes uit de hedendaagse architectuur perfect samenvloeien met die van de Romeinse schoonheid uit het verleden. De architect moderniseerde ook het Prado museum, de Spaanse Bank en het treinstation Atocha in Madrid. Misschien is zijn bekendste werk in Spanje wel het Kursaal Congres Centrum en Auditorium in San Sebastián. Gelegen tussen de stad en de zee verenigt dit grotendeels glazen gebouw abstracte elementen met elementen uit de natuur. Andere werken van Moneo zijn het vliegveld San Pablo in Sevilla, Moderna Museet in Stockholm (Zweden), Museum of Fine Arts in Houston (VS), Museo de la Ciencia, Valladolid en Cathedral de Nuestra Señora de Los Ángeles in Los Angeles (VS).
Cruz y Ortiz Arquitectos
Sinds 2013 kennen veel Nederlanders het Spaanse architectenduo Cruz y Ortiz. Zij zijn verantwoordelijk voor de succesvolle uitbreiding van het Rijksmuseum in Amsterdam die in 2013 werd voltooid. Toch was dit niet hun eerste werk op Nederlandse bodem. Ze bouwden eerder al nieuwe woningen op het Amsterdamse Java-eiland, zijn verantwoordelijk voor het woningbouwproject Patio Sevilla in Maastricht, voor renovatie van de publieke delen van Hotel Ambassade in Amsterdam, de gebouwblokken Phoenix, Richmond en Rossfeld in Leidsche Rijn Centrum, de Toren Sevilla in Holland Park Diemen en de gevel van het kantoor van Oracle. Op dit moment werken Cruz y Ortiz aan het Thermae Palace in Oostende en aan een reeks projecten in het centrum van Amsterdam, Utrecht en Den Haag. Antonio Ortiz Garcóa werd in 1947 geboren in Sevilla en Antonio Cruz Villalón in 1948 in dezelfde Stad. Beide studeerden in Madrid. Ortiz werkte een tijdje samen met Ricardo Aroca en met Rafael Moneo. In hun geboortestad bouwden Cruz y Ortiz het eerste treinstation voor de hogesnelheidstreinen van AVE (1992) waarvoor ze in 1993 de nationale Spaanse architectuurprijs ontvingen en het Olympisch Stadion (2000). Volgens kenners worden de ontwerpen van Cruz en Ortiz gekenmerkt door tijdloosheid. De architecten hebben geen obsessie voor de tijdsgeest en heersende mode. De sleutel van hun samenwerking is dat ze allebei een grote affiniteit hebben met natuurlijke materialen en met cultuur. In hun ontwerpen moet de vorm van de constructie volledig samenvallen met het praktische gebruik ervan. ‘Door een exacte synthese van alle disciplines moet bij het ontwerp een andere realiteit bereikt worden’, aldus het duo in een interview met de Spaanse krant ABC.
Ricardo Bofill
Ricardo Bofill werde in 1939 geboren in Barcelona. Zijn vader was bouwer en ontwikkelaar en fel tegenstander van het Franco-regime. Op zijn 17e ontwierp Ricardo al zijn eerste project: een zomerhuis op Ibiza. Ruim zestig jaar later staat hij nog steeds aan het hoofd van het familiebedrijf in Barcelona, waarin inmiddels ook zijn twee zoons werken. Ricardo Bofill Taller de Arquitectura is waarschijnlijk het meest internationaal werkende architectenbureau van Spanje met ruim 1.000 voltooide projecten in 50 verschillende landen. Inmiddels heeft Bofill ook kantoren in Parijs en New York. Zijn stijl wordt gekenmerkt door het postmodernisme en in zijn werkplaats in een door hem zelf prachtig getransformeerde cementfabriek even buiten Barcelona analyseert hij ruimtelijke problemen om deze samen met andere architecten, ingenieurs, stedenbouwkundigen en vertegenwoordigers uit allerlei gebieden uit de kunstwereld op te lossen. Bofill werkt met moderne materialen zoals staal en glas en mengt deze in verschillende bouwstijlen. De gevels van de vaak forse bouwwerken met strakke lijnen zijn veelal versierd met zuilen en bogen. Het totaalontwerp krijgt vaak een futuristische uitstraling. Een kenmerkend voorbeeld van zijn hand staat in Calpe (Alicante). Het appartementencomplex La Muralla Roja verandert gedurende de dag van kleur. Bofill is verder bekend vanwege de vele hoofdkantoren van grote bedrijven die hij ontwierp in Parijs zoals Rochas, Cartier, Axa en Christian Dior. Ook ontwierp hij voor de komst van de Olympische Spelen een nieuwe terminal voor luchthaven El Prat in Barcelona. In Nederland is de Catalaan verantwoordelijk voor het ontwerp van het Burgemeester de Monchyplein in de Arhipelbuurt.
Carme Pinós i Desplat
Een lijst als deze is niet compleet als er niet ook een vrouw op staat. Carme Pinós i Desplat werd in 1954 geboren in Barcelona. Terwijl ze architectuur studeerde in Barcelona hielp ze haar moeder op de grote finca in Balaguer (Lérida). Die landelijke omgeving vormde haar en zorgt ervoor dat ze bij haar ontwerpen altijd oog houdt voor het landschap waarin deze terechtkomen. Haar gebouwen moeten feilloos in hun decor passen. Pinós is verder van mening dat architectuur nooit op zichzelf staat, maar een nauwe band heeft met een een grote verantwoordelijkheid in de samenleving. Pinós plaatst altijd menselijke ervaringen en hun omgeving in het centrum van de ruimtes in haar ontwerpen. In het begin van haar carrière werkte Pinós samen met haar toenmalige man en eveneens architect Enric Miralles. Met hem maakte ze een paar van de meest innovatieve ontwerpen in Spanje van het einde van de vorige eeuw, zoals de begraafplaats Igualada in Barcelona. Vanaf 1991 heeft ze haar eigen kantoor. Pinós kreeg veel prijzen en onderscheidingen. In 1996 wint ze de aanbesteding om de Paseo Marítimo in Torrevieja een make over te geven. Beroemd is ook haar wolkenkrabber Torre Cube in het Mexicaanse Guadalajara, het gebouw Caixaforum in Zaragoza en de achtergevel van de overdekte markt La Boquería in Barcelona. Ze noemt de Zwitsers-Fransee architect en stedenbouwkundige Le Corbusier haar inspirator. ‘Als dé architect van de 20e eeuw laat hij het beste zien dat architectuur kunst met hoofdletters is’.
