Het wordt steeds stiller op het platteland van Spanje. De meeste jongeren zijn er al vertrokken, de bewoners die achterblijven zijn ouderen die verknocht zijn aan hun geboortegrond en hier en daar een verdwaalde liefhebber van het rustige leven. Bijna drieduizend dorpen zijn al volledig verlaten, duizenden andere gehuchten tellen nog maar enkele inwoners. Gemeenten proberen er alles aan te doen er alles aan om te voorkomen dat ze helemaal van de kaart verdwijnen.
Een rustig leven, midden in de natuur, een praatje met de buren maken en een eigen moestuintje. Het is de droom van veel mensen, maar om het plaatje compleet te maken hebben ze ook een aantal andere zaken op het wensenlijstje staan: een ziekenhuis, openbaar vervoer, scholen, winkels en natuurlijk een baan. Misschien niet in het dorp zelf, maar in ieder geval in de buurt. En dat is nou juist op het platteland van Spanje vaak niet het geval. In de binnenlanden van bijvoorbeeld Castilla León, Extremadura, Asturias en Galicië liggen veel kleine dorpjes, de meesten met niet meer dan vijftig inwoners. Een middelgrote stad is minstens een uur rijden, een vliegveld of treinstation nog verder.
Niets en niemand nodig
In vroeger tijden waren de gemeenschappen op het platteland in Spanje zelfvoorzienend. Dat wat men zelf niet produceerde werd gekocht bij rondreizende handelaars. Er was totaal geen noodzaak om grote wegen aan te leggen, men reisde te voet of te paard en later met de bus. In de jaren zestig en zeventig veranderde het panorama echter voorgoed. De oorzaak: toerisme en het feit dat steeds meer mensen een auto kregen.
Toen de toen heersende dictator Franco in de gaten kreeg wat het toerisme voor Spanje zou kunnen betekenen gooide hij de grenzen open. Er waren hotels, woningen en personeel voor de horeca nodig. Jongeren van het platteland grepen de kans om minder uren te werken en meer te verdienen dan ze hun ouders hun hele leven hadden zien doen. De uittocht naar de stad en de Spaanse kusten begon en langzaamaan begonnen de dorpen te vergrijzen.
Richting ruïne
Is het erg dat er van hele dorpen uiteindelijk niets meer dan een ruïne overblijft? Dat tradities voorgoed verloren gaan? Dat landbouwgebied weer natuurgebied wordt? Zowel de Europese Unie als Spanje zelf vinden dat wel. Met subsidies en praktische hulp proberen de diverse overheden het platteland weer nieuw leven in te blazen.
In de regio Madrid bijvoorbeeld is in alle dorpen snel internet aangelegd zodat mensen vanuit huis kunnen werken. Daarnaast zijn er in het hele land op lokaal en regionaal niveau ambtenaren die ondernemers helpen met het papierwerk voor opstarten van hun bedrijf en de aanvraag van financiële hulp. Provincies zijn samenwerkingsverbanden aangegaan met diverse internetplatforms die de mogelijkheden op het platteland promoten. Dat gebeurt via de pers en sociale media. Vette krantenkoppen zoals ‘Dorp te koop voor €49.000’ of ‘Gemeente biedt baan en gratis huis’ spreken de lezers aan.
Te mooi om waar te zijn
Juan Jesús Gallardo Khmarti is burgemeester van Alfarnate. Dit dorp met ruim duizend inwoners ligt in de regio La Axarquía (Málaga) en kwam dit jaar overal in het nieuws vanwege krantenkoppen die meldden dat de gemeente werk en een huurhuis voor €250 aanbood. “Dit bericht gaat nu al maanden rond en we worden er gek van” vertelt Juan Jesús. “Het is niet waar en het wordt simpelweg door iedereen gekopieerd want het staat leuk. Vrijwel geen enkele journalist neemt de moeite even te controleren of het wel waar is. We zijn door een aantal landelijke televisienetwerken gebeld voor een reportage en toen ik zei dat ik dan zou vertellen hoe de vork wèl in de steel zit, wilden ze niet komen.”
Fact check
Alfarnate werkt samen met Diputación de Málaga (Provinciale Staten) om nieuwe inwoners en bedrijvigheid te trekken. Want het dorp heeft wèl te maken met een teruglopend aantal inwoners. Op die manier zijn ze ook op de websites Holapueblo en Venteaviviraunpueblo terechtgekomen.
“We hebben een lijstje gemaakt van de basisvoorzieningen die hier zijn en wat voor type bedrijven hier succes zouden kunnen hebben. Op geen enkel moment hebben we gezegd dat de gemeente mensen een baan aanbiedt, dat kan ook helemaal niet want daar zijn speciale procedures voor. De gemeente verhuurt ook geen woningen en voor zover mij bekend is de gemiddelde huurprijs hier €400 per maand. Alsnog stukken minder dan in Málaga stad, maar toch.”
Het gevolg van de berichtgeving was dat de gemeente platgebeld werd, de mailboxen volstroomden en er zelfs mensen met de bus kwamen zonder te weten dat er diezelfde dag geen bus terugging. “Ik vind dit heel kwalijk en vooral ook heel sneu voor iedereen die alle moeite heeft genomen om hier naartoe te komen. Wie weet levert het uiteindelijk wel wat nieuwe inwoners op, maar als je eerste kennismaking meteen toch een soort teleurstelling is doet dat ons dorp geen goed” aldus de burgemeester.
Tablate, Granada
Het gehucht Tablate (253 hectare land) staat sinds 2016 te koop voor 4 miljoen euro. De ligging is ideaal: aan de ingang van Las Alpujarras, 20 minuten van Granada en van het strand bij Motril. Een check bij de gemeente leert dat een deel van het dorp in handen van diverse erfgenamen is en niet bij de prijs is inbegrepen. De kerk hoort er ook niet bij. Als je goed naar de ruïnes kijkt zie je dat er vroeger mooie panden stonden. Iemand met visie, doorzettingsvermogen en veel geld kan er zeker wat van maken.
De kansen zijn er
Net als alle andere gemeenten op het platteland in Spanje biedt ook Alfarnate allerlei hulp aan mensen die zich graag in dit gebied wil vestigen. Ondernemers kunnen rekenen op de bijstand van de gemeente als het gaat om het oprichten van een bedrijf en de aanvraag van subsidies bij de diverse overheden. Jonge ouders kunnen aanspraak maken op een éénmalige uitkering van ‘kinderbijslag’ en allerlei soorten vergunningsaanvragen worden snel en professioneel behandeld.
Het dorp ligt tussen glooiende heuvels die begroeid zijn met kersen- en olijfbomen. In de verte uitzicht op de indrukwekkende bergen van El Torcal. Overal zijn wandelroutes uitgezet en de wegen zijn prima onderhouden. “Dit is een prachtig gebied voor toerisme. Met meer toeristen krijgen we meer leven in de brouwerij. En dat betekent dat er ook meer werk is en dan kan de plaatselijke bar de hele week open zijn en kan er eindelijk een ijzerhandel komen. Dat is het punt met kleine dorpjes, er zijn onvoldoende klanten om een zaak rendabel te maken maar als de zaak dicht gaat, vertrekken die klanten uiteindelijk ook uit het dorp. Ergens moeten we de vicieuze cirkel zien te doorbreken” aldus Garnacho.
Alles gelogen?
Alfarnate is niet het enige dorp waar de berichtgeving niet helemaal klopt. Bij het doen van onderzoek voor dit artikel kwamen we heel veel krantenkoppen tegen die meteen de belangstelling trekken. Zoals die van “Dorp te koop voor €49.000”. Deze informatie blijkt van de website aldeasabandonadas.com te komen. Een telefoontje naar de gemeente Ocón, waar het te koop staande gehucht Oteruelo onder valt, leert dat de kerk en het schoolgebouw niet inbegrepen zijn. Bovendien geeft de gemeente alleen bouwvergunningen voor de ruïnes als er een volledig project voor het hele gehucht op tafel ligt. Zelf wat verder onderzoek doen naar de regio van dat verlaten dorp dat je eventueel wilt kopen is sowieso geen overbodige luxe. De omliggende dorpen van Oteruelo bijvoorbeeld, hebben tussen de 30 en 70 inwoners. Rust zul je er dus wel vinden maar als je onderneming het van lokale klanten moet hebben is dit misschien niet de beste plek.
Granadilla, Cáceres
Door de aanleg van een stuwmeer in de buurt van het dorpje Granadilla in het noorden van Extremadura, moesten de bewoners hun huizen verlaten. Een overstroming is er nooit geweest en de Middeleeuwse panden staan nog overeind.
De overheidsinstantie Parques Nacionales is tegenwoordig verantwoordelijk voor het dorp. Schoolklassen uit het hele land gaan er ‘op werkweek’ om te helpen met de restauratie. Er woont nog steeds niemand, maar je kunt het volledig ommuurde dorp wel bezoeken. De oude inwoners komen er nog twee keer per jaar voor de traditionele ‘romería’ op 15 augustus en op 1 november om te overledenen te eren.
visitargranadilla.com
(foto: Susanna Verboon)
En toch…
Wonen op het platteland blijft voor velen een droom. Daarom doen de verschillende platforms zoals HolaPueblo of Venteaviviraunpueblo het zo goed. Die bieden geen hele dorpen te koop aan maar een overzicht van mogelijkheden voor ondernemende mensen die graag iets anders met hun leven willen doen.
Behalve een lijst van de diverse dorpen in het hele land kun je op die sites ook de succesverhalen lezen van mensen die de stap naar het platteland hebben gezet. Met heel verschillende projecten: een camping, een co-working plek voor digital nomads, een kaasmakerij of een bedrijf dat drones ontwikkelt voor het monitoren van de akkerbouw. Vaak is er maar één nieuw initiatief nodig om een gemeenschap nieuw leven in te blazen.
