Een van mijn favoriete Catalaanse uitvindingen is pan con tomate, ‘brood met tomaat’. En dat is niets meer of minder dan, nou dat dus. Brood. Met. Tomaat. Letterlijk.
De eerste keer dat ik kennismaakte met pa amb tomà quet, de Catalaanse naam, was tijdens een tapasavond met Erasmusstudenten in mijn eerste week in Barcelona. Het was een van de hapjes op het menu in een goedkope tapastent waar studenten liters bier dronken, vino barato bestelden en ‘een bodem legden’ met onder meer albóndigas, calamares en dus ook brood met tomaat. In dit geval gewoon sneetjes simpel stokbrood met daarop tomatenpulp en een beetje zout.
Het was zó simpel, maar ik vond het lekker en het was natuurlijk goed voor mijn studentenbudget. Zo ontstond dit gerecht ook ooit: mensen gebruikten tomaat om oud brood smaak te geven en zacht te maken, zodat ze het toch gewoon konden eten. Hoewel ook wordt gezegd dat een overvloedige tomatenoogst in de negentiende eeuw de oorsprong is.
Gedurende de rest van mijn Erasmusverblijf at ik het volgens mij iedere dag wel een keer. Je kunt het hier ook gewoon de hele dag door eten: als ontbijt, bij de middagmaaltijd, bij de tapas, als tussendoortje. De lokale bevolking heeft zelfs een koosnaam voor dit gerecht: pan tumaca. Ik maakte het thuis, nam het mee in plaats van een boterham met kaas als ik ging uitwaaien in bijvoorbeeld Park Güell. En ik bestelde het steevast in de tapasbar.
Na een paar weken wilde ik bezoek uit Nederland laten kennismaken met mijn geweldige ontdekking. We gingen naar een lokaal restaurantje waar ik nog niet was geweest en bestelden het met tortilla española, queso manchego en patatas bravas. Vol verwachting zaten we alvast te genieten van onze wijn, toen de ober een mandje met brood en een plank met tomaat en knoflook voor ons neerzette. ¿Eh, qué es eso?, vroeg ik met mijn steenkolenspaans. ‘Pan con tomate’ antwoordde hij lachend. Ja, dat zag ik ook wel. Brood met tomaat. Mijn gasten kwamen niet meer bij. Het was inderdaad de bedoeling dat we het zelf klaarmaakten.
Destijds vond ik dat vooral iets zeggen over het Catalaanse serviceniveau, inmiddels weet ik dat het in sommige restaurants inderdaad gebruikelijk is om aan tafel zelf je brood met tomaat te smeren. Natuurlijk beging ik die eerste keer de radicale fout om mijn tomaat gewoon door de helft te snijden zoals iedereen dat zou doen. Maar voor pan con tomate snij je de tomaat dwars door de helft om er zo veel mogelijk vocht en pulp uit te krijgen. Gebruik geen gewone tomaat, nee de tomaat moet eigenlijk overrijp zijn. Catalanen hebben zelfs een speciale tomatensoort voor hun tomatenbrood: tomaquet de penjar, oftewel hangtomaten. Vergeet ook niet het brood – het liefst geroosterd boerenbrood – in te smeren met knoflook. Daarvoor snij je een teentje door de helft zonder het velletje te verwijderen, zodat je vingers niet gaan stinken. Om je pan tumaca af te maken besprenkel je het met olijfolie, wel extra vergine, en een beetje (zee)zout.
Nu ik er zo bij nadenk, zo simpel is het eigenlijk nog niet. Maar ik kan niet meer zonder.
Â
foto: Alex Ghizila
