La Linea

de eeuwige schaduw van de narco’s

Wekenlang stond de Netflix documentaire ‘La Linea’ op nummer 1. Miljoenen mensen over de hele wereld hebben inmiddels gezien hoe stoere mannen in uniform huizen binnenvallen en op hoge snelheid achtervolgingen inzetten.

Maar het lijkt dweilen met de kraan open. Al eeuwenlang wordt er in
La Linea de la Concepción gesmokkeld, van en naar Gibraltar en Marokko. De smokkel maakt deel uit van de geschiedenis van de stad en zal waarschijnlijk ook nooit verdwijnen.

Tekst & foto’s: Maria Kupers

La Linea de la Concepción heeft een slechte reputatie. De stad ligt op slechts een half uurtje op hoge snelheid varen van Marokko en is dus een perfecte plek om de oversteek tussen beide continenten te maken. Ideaal voor mensen die zo kort mogelijk met een illegale lading onderweg willen zijn. In Marokko wordt op zeer grote schaal marihuana verbouwd en in Europa zitten miljoenen klanten die graag genieten van de tijdelijke roes die deze plant veroorzaakt.

Mensen die zich niet storen aan het feit dat de handel in drugs illegaal is, hebben inmiddels hele imperiums opgebouwd en verdienen miljoenen. Het ‘personeel’ dat ze in dienst hebben wordt goed betaald. Een kapitein van een speedboot (lancha) kan in één nacht 40.000 euro verdienen, de begeleider ontvangt rond de 15.000 euro en een paar uur op de uitkijk staan levert 1.000 euro op. De verleiding om zo makkelijk geld te verdienen is groot, vooral in een regio waar de werkloosheid rond de 40 procent ligt.

Kun je nog veilig over straat?
Als je de documentaire van Netflix hebt gezien, vraag je je ongetwijfeld af of je in La Linea nog wel over straat kunt zonder getuige te zijn van een achtervolging. Ons anomiem contact binnen de anti-narco afdeling van de Guardia Civil snapt de vraag, maar zegt dat er in de afgelopen jaren veel veranderd is. “De serie is in 2018 opgenomen toen het Plan de Seguridad in werking trad. Voor die tijd kon iedereen vrijwel ongestraft doen wat hij of zij wilde. Toen een gearresteerde drugskoerier uit het ziekenhuis werd ‘bevrijd’ en politieauto’s op grote schaal van de weg werden gedrukt door criminelen, besloot de overheid in 2018 zwaar geschut in te zetten. Er werd extra mankracht aangerukt en de agenten kregen beter opsporingsmateriaal en nieuwe snelle boten. Een groot deel van de criminelen zit inmiddels achter de tralies, er zijn hier en daar nog wel wat oplevingen, maar het is een stuk rustiger geworden. La Linea is een gewone stad met gewone burgers. Het enige waar je op moet letten, is dat je niet midden in de nacht in bepaalde wijken vlakbij het strand over straat gaat. Er bestaat een kleine kans dat je dan mensen met pakketten voorbij ziet rennen.”

Dat is precies wat Rodrigo Zatarain 16 jaar geleden gebeurde. “Ik verhuisde van Salamanca naar La Linea en kwam door pech onderweg laat in La Linea aan. Terwijl ik op zoek was naar de straat waar ik zou gaan wonen, sprong er ineens iemand voor mijn auto om me tegen te houden. Een paar minuten lang zag ik allemaal mensen met dozen voorbijrennen en daarna kon ik weer verder. Ik vroeg me wel af waar ik nu weer terecht gekomen was”, lacht hij. Daarna heeft Zatarain nooit meer iets gemerkt van drugsvervoer en woont hij met plezier in de stad. “Het is absoluut niet de meest idyllische plek van Spanje, maar ik zit dichtbij mijn werk (ingenieur bij Cepsa, red.). De stranden zijn perfect, je kunt hier heerlijk eten en het binnenland van Cádiz heeft prachtige natuur.”

Niets nieuws onder de zon
In vrijwel alle kustplaatsen overal ter wereld wordt van oudsher gesmokkeld. Maar La Linea de la Concepción heeft een unieke strategische positie, waardoor de stad al eeuwenlang populair is bij smokkelaars. Het Afrikaanse continent is dichtbij en dan is er nog Gibraltar. De naam La Linea, de lijn, ontstond om de scheidslijn tussen beide El Peñon en Spanje aan te geven. Gibraltar kan echter niet bestaan zonder haar omgeving. Inwoners zijn afhankelijk van de aanvoer via de zee, lucht en het land.

Eeuwen geleden was er al sprake van een levendige handel in diverse producten. Juan Ocaña uit Cacares is in zijn familiegeschiedenis gedoken en kwam daar allerlei verhalen over smokkel tegen. Zijn over-overgrootvader had in de achttiende eeuw een finca tussen Casares en La Linea en handelde in levensmiddelen.

“Mijn voorouders vervoerden producten van het platteland naar La Linea en Gibraltar en ze namen koffie, suiker en tabak mee terug. Daar werden honden voor gebruikt. Om te zorgen dat ze de carabinieri, de voorgangers van de Guardia Civil, zouden ontwijken kregen ze een speciale training. Iemand trok zo’n uniform aan en gaf de hond dan een fors pak slaag, dan bleven ze dus wel uit de beurt van die agenten”, vertelt Ocaña.

Uit de verhalen die zijn vader hem vertelde, blijkt dat zijn overgrootmoeder met een ezel naar Gibraltar trok om kaas te verkopen en tabak mee terug te brengen. “Onze familie had toen al een kaasmakerij, maar zij was absoluut niet de enige die op deze manier wat geld bijverdiende. Veel weduwen hier in de buurt gingen na de burgeroorlog met hun waren naar de kust. Er was hier toen sprake van grote armoede en de kinderen moesten toch te eten krijgen.”

Sigaretten doorverkopen met winst
Smokkel, contrabando in het Spaans, is volgens de wet strafbaar omdat er geen belasting wordt betaald. Koffie, suiker of panty’s zijn nu overal in Spanje te krijgen, dus die hoeven niet meer gesmokkeld te worden. Elke week komen vliegtuigen vol sigaretten uit Groot-Brittannië aan op de kleine luchthaven van Gibraltar om de vele tabakswinkels daar te bevoorraden. Vanwege de speciale belastingregels kun je voor ongeveer een derde van de prijs van een pakje in Spanje, je sigaretten kopen. De douane houdt regelmatig grote grenscontroles en vindt dan geregeld auto’s waarvan alle vrije ruimtes zijn volgepropt met pakjes sigaretten.

Ook inwoners van La Linea verdienen een extraatje met de smokkel van tabak. Het zijn meestal oudere vrouwen met zeer weinig inkomsten die te voet de grens overgaan en een paar sloffen op hun lichaam plakken. Ze verkopen de pakjes vervolgens met een euro winst. Met de opbrengst van 2 sloffen kunnen ze weer voor een week eten kopen.

Drugsroutes
Voor de handel in marihuana en cocaïne ligt de situatie anders. Daarbij is geen sprake van belastingontduiking, omdat het is sowieso illegaal is om drugs te vervoeren. Het grootste deel van de drugs die vanuit Marokko naar de kust van Zuid-Spanje komt is nog steeds marihuana. Maar de route begint ook interessant te worden voor het transport van cocaïne. Deze drug komt uit Zuid-Amerika en wordt in havens in Noord-Afrika overgeladen in kleinere bootjes. Het gaat om ladingen die voor honderdduizenden euro’s of zelfs miljoenen worden doorverkocht aan handelaren elders in Europa. Het is dan ook niet voor niets dat iedereen die bij het transport betrokken is de opdracht krijgt om koste wat kost de politie te vermijden en de lading nooit achter te laten.

Eeuwigdurend gevecht tussen koeriers en politie
Mocht er tijdens de door de drugsbaronnen goedgeorganiseerde operatie toch iets fout gaan, dan is het inzetten van grof geweld tegen agenten gebruikelijk. Maar de hoogtijdagen lijken voor de drugskoeriers voorbij. Er wordt in La Linea zoveel gecontroleerd, dat drugskoeriers moeten uitwijken naar andere gebieden. Langs de kusten van de Algarve tot Almeria worden regelmatig boten vol drugs afgeleverd. Maar ook daar wordt de pakkans groter.

Volgens een andere bron binnen de Guardia Civil is te merken dat de meest getalenteerde koeriers inmiddels achter de tralies zitten. “Ze hebben de opdracht de politie af te schudden, maar ze hebben absoluut niet de vaardigheden om dat te doen. Ze gaan als een dolle door het verkeer en dat resulteert vaak in een ongeluk, al dan niet met auto’s van burgers. Vroeger ging de bemanning van een lancha met gevaar voor eigen leven weer de zee op, om aan de politie te ontkomen. Nu laten ze de boot op het strand achter en rennen woonwijken in. Ze beginnen wat amateuristisch te worden.”

Het bestrijden van de drugstransporten is een gezamenlijke taak van verschillende afdelingen van de Guardia Civil, Policia Nacional en de lokale politie. Er wordt niet alleen achter de drugs zelf aangezeten, er is een speciale anti-witwaseenheid die zich richt op de verdiensten van de koeriers. Een dure auto of een groot huis kopen van de opbrengsten is geen optie. In de omgeving van La Linea zie je dus geen grote villa’s met enorme zwembaden en butler. De meeste drugsbazen wonen zelfs in een tamelijk armoedig huis. “Bij huiszoekingen in heel eenvoudige appartementen vinden we bakken vol geld, in keukenkastjes of zelfs in de muren gemetseld. Er hangt een enorm televisiescherm aan de muur, in de nachtkastjes liggen peperdure horloges en in de kledingkasten staan tientallen dure sportschoenen. Aan andere dingen kunnen ze hun geld niet uitgeven”, aldus onze bron bij de anti-narco afdeling van de Guardia Civil.

Net als elke stad?
Zo op het oog lijkt La Linea de la Concepción op elk ander gemiddeld Spaans stadje. Niet bepaald mooi als je binnenrijdt, hier en daar statige panden, veel gezellige terrasjes in het verkeersluwe centrum waar je alle soorten winkels vindt, luxe appartementencomplexen en straatjes met ietwat vervallen huisjes. Tussendoor zie je dat er moeite is gedaan om parken en leuke hoekjes aan te leggen en dan zijn er nog de prachtige stranden waar Cádiz sowieso bekend om staat.

Maar waar normaalgesproken de volkswijken juist een bepaalde gezelligheid uitstralen, is dat in La Linea in de inmiddels beroemde wijk Atunara niet het geval. Ik was blij dat we met een agent in burger van de Guardia Civil door deze straatjes liepen. Met het fototoestel in de hand zagen we iets verderop een groepje jongeren gekleed in hoodies en dure sportschoenen tegen. We kozen een strategische positie om hen in beeld te kunnen brengen toen ze ineens met een boot, buitenboordmotor en benzinetanks naar de zee renden. Zij, en ook een paar mensen die achterbleven, hadden ons in de gaten en begonnen te schreeuwen dat we moesten oplazeren. Toen we weer ogenschijnlijk rustig naar de auto liepen werden we gevolgd en stonden op straathoeken buurtbewoners openlijk boos naar ons te kijken.

Je zult er maar burgemeester zijn
Hoe is het om burgemeester te zijn van een stad die zo veel negatief in het nieuws komt? José Juan Franco Rodriguez blijkt in het echt net zo sympathiek en ter zake kundig als in de documentaire over La Linea. Hij weet alles over de stad en laat op Google Maps zien waar de verdedigingswerken en de letterlijke ‘Linea’ lagen. De meest recente scheiding tussen Gibraltar en La Linea dateert uit 1969. Dictator Franco besloot toen, na bijna twintig jaar van diplomatieke relletjes, zonder enige waarschuwing vooraf de grens dicht te gooien. Families werden van elkaar gescheiden.

Tot 1982 zag je daarom bij de hekken taferelen die aan de Berlijnse muur doen denken: baby’s die omhooggehouden werden of bruidsparen die met hun familie op honderd meter afstand het glas hieven. In die tijd vertrokken 30.000 inwoners uit La Linea om ergens anders werk te zoeken, vaak in Frankrijk of Duitsland.

Burgemeester Juan Franco maakt zich dan ook zorgen over de op handen zijnde Brexit. “Zevenduizend Spaanse inwoners van La Linea werken nu in Gibraltar en ook nog eens vierduizend van de achtduizend buitenlandse inwoners steken dagelijks de grens over. Als dat wegvalt hebben we hier een probleem. Daar kan ik als burgemeester niets aan doen, de onderhandelingen worden op nationaal en Europees niveau gevoerd.”

Het probleem van de drugstransporten is ook niet op lokaal niveau op te lossen, samenwerking met diverse instanties is noodzakelijk. En dan nog gelooft Franco niet dat de drugstransporten ooit helemaal zullen ophouden.
“La Linea ligt nu eenmaal op een ideale plek. We hebben hier overigens geen overlast van drugsgebruikers, alles wat hier aan land komt wordt vervoerd naar het noorden van Europa. Ik geloof dan ook dat er op Europees niveau iets moet gebeuren. Voor drugs geldt hetzelfde als voor de immigranten, ze komen in Spanje aan, maar blijven hier niet. Sinds het Plan de Seguridad van de nationale overheid is ingevoerd, is het hier zeker een stuk rustiger geworden. Maar zolang de handel illegaal is, zullen wij hier problemen blijven houden” vertelt de burgemeester.

Terwijl onze contactpersoon bij de Guardia Civil absoluut geen uitspraken wil doen over de voordelen van legalisering, is de burgemeester pragmatischer. “Als de handel en het gebruik van marihuana gelegaliseerd zouden worden, kun je er controle op uitoefenen. Marokko maakt ook lekkere rode wijn, die komt gewoon in containers in de haven van Algeciras aan. Er wordt invoerbelasting betaald en klaar.”

Slecht imago deels door media.
De inwoners van La Linea hebben inmiddels een aversie tegen de media ontwikkeld. Maria Rosario en haar dochter Macarena zijn niet blij met de berichtgeving over hun stad. “Er wonen hier 72.000 mensen en er zijn veel meer verhalen te vertellen over La Linea. Maar het enige waar de media in geïnteresseerd is zijn verhalen over drugs” vertelt de 26-jarige Macarena. Ze is in Córdoba afgestudeerd als biologe en werkt nu aan een speciale therapie met roofvogels voor mensen met Alzheimer. “Het is een uniek project maar geen enkele journalist is geïnteresseerd in het verhaal erachter. De media wil sensatie als het over La Linea gaat, niet de gewone verhalen zoals ze die over andere steden wel publiceren.”

Burgemeester Juan Franco is het met hen eens. “Onlangs was er een levering van drugs en een achtervolging met burgerslachtoffers in Estepona. En dan nog staat er weer een foto van El Peñon bij. Er wordt een beeld geschetst dat La Linea levensgevaarlijk is terwijl hier nog nooit een drugsmoord is gepleegd. Vorig jaar werden er in Marbella 18 mensen doodgeschoten, niemand die denkt dat je dan maar beter niet meer in die stad kunt komen” vertelt Juan Franco.

Brave burgers
We spraken met een paar inwoners van La Linea om te weten hoe het is om in deze stad te wonen en op te groeien. Maria Rosario komt uit een dorpje in de buurt en verhuisde 26 jaar geleden naar La Linea. Ze heeft jarenlang loten verkocht voor ONCE, de stichting voor blinden en slechtzienden. “Hier is mijn leven echt van start gegaan. De ‘linenses’ zijn uitermate gastvrij en ik voelde me hier meteen opgenomen in een gemeenschap” vertelt Maria. Ze heeft zelf nooit iets gemerkt van drugshandel. Haar echtgenoot is taxichauffeur en die heeft wel een beter beeld van wat zich in de stad afspeelt. Hij wil daar echter niet met journalisten over praten want de situatie is gespannen. “Er is overal politie en ook de drugshandelaars hebben overal hun mensen zitten. De laatste golf van arrestaties heeft iedereen verdacht gemaakt.”

Haar dochter Macarena is geboren en getogen in La Linea. “Ik heb hier altijd een gewoon leven geleid. Op school zag je wel kinderen uit de wat mindere wijken en die niet zoveel zin hadden om een vervolgopleiding te doen. Dat verschijnsel kom je overal in Spanje tegen. Een deel van die leerlingen zal misschien nu iets met drugs te maken hebben, maar in mijn vriendenkring heeft iedereen een beroepsopleiding gedaan of is naar de universiteit gegaan” vertelt Macarena Rodriguez. “De narco’s hebben hun eigen wereldje en ze bemoeien zich niet met anderen, het enige dat hen interesseert is de lading aan land krijgen en deze zo snel mogelijk weer op transport naar het noorden te zetten. Er is absoluut geen sprake van geweld buiten deze groepen.”

Rodrigo Zatarain woont hier inmiddels 16 jaar en hem valt op dat zijn vrienden hun stad met hand en tand verdedigen. “Ook na al deze tijd mag ik nog geen grappen maken over La Linea, ze zijn trots op hun woonplaats. De afgelopen jaren is met behulp van subsidies van de Europese Unie is de leefomgeving opgeknapt. Ik denk dat er nog wel meer te doen valt om La Linea positief op de kaart te zetten. De stranden worden niet genoeg gepromoot, er zouden meer evenementen georganiseerd kunnen worden en volgens mij leent de stad zich prima voor het opzetten van een alternatief cultureel project zoals bijvoorbeeld graffitikunst” aldus Rodrigo. “De stad kan een interessante bestemming zijn voor een weekendje weg, een combinatie van Gibraltar, strand en gastronomie.”

Het slotwoord van de burgemeester
Ondanks de problemen waar de gemeente mee te kampen heeft en in de toekomst nog te maken krijgt, blijft burgemeester José Juan Franco Rodriguez positief. “De drugshandel gaan we nooit helemaal weg krijgen en we moeten nog zien wat er gebeurt met de Brexit, maar de stad en de inwoners zijn fantastisch. We hebben nog veel te doen en hopelijk komt er een goed sociaal plan op nationaal niveau zodat we jongeren hier meer perspectief kunnen bieden” zegt de burgemeester.

Over de suggestie om de drugshandel als een middel om toeristen te trekken is hij voorzichtig. “Ik geloof je ogenblikkelijk als je zegt dat veel mensen dit fascinerend vinden maar ik wil niet dat er busladingen fotograferende toeristen door bepaalde wijken gaan lopen. Het merendeel van de bewoners leiden hun eigen normale leven, die moeten we niet gaan lastigvallen. Maar een tentoonstelling over de geschiedenis van smokkel waarbij ook aandacht is voor de huidige situatie is misschien wel een goed idee!”