Briefjes met ‘collega gezocht’ in etalages, alarmerende berichten over personeelstekorten, campagnes op Facebook en LinkedIn met vacatures in het buitenland, sectoren die uit pure nood
zelf scholingstrajecten opzetten…
Wat is er aan de hand op de arbeidsmarkt?
We vroegen Nederlandse en Belgische ondernemers en een recruitmentbureau in Spanje naar hun ervaringen en visie.
Tekst: Maria Kupers. Foto’s: Unsplash, Freepik
Spanje telt volgens de statistieken nog steeds 2,7 miljoen werklozen. Onder hen ongetwijfeld mensen die wel geregistreerd staan maar op andere wijze een inkomen bij elkaar klussen of zich juist als werkloze hebben ingeschreven om gebruik te kunnen maken van allerlei subsidieregelingen. Deze mensen even daargelaten, een groot deel van de werklozen wil echt wel aan de slag maar kan geen werk vinden. En dat terwijl veel bedrijven maar moeilijk aan personeel kunnen komen. Net als overal in Europa is er ook in Spanje sprake van gebrek aan geschoold personeel en een toenemende vraag in bepaalde sectoren.
Vakkundig Nederlandstalig personeel
Spaanse bedrijven hebben een heel land vol potentieel personeel waar ze uit kunnen kiezen. Belgische en Nederlandse bedrijven hebben het hier wat moeilijker. Administratief medewerkers, juristen, dataspecialisten of wat voor specifiek beroep dan ook, deze mensen zitten in Nederland of België en zijn niet per se op zoek naar een baan in Spanje.
Dat betekent dat bedrijven die zich op de Nederlandstalige markt hier richten niet altijd even makkelijk aan specialistisch personeel kunnen komen. Ilse Burggraaf van verzekeringskantoor Hypotienda heeft negen mensen in dienst, het merendeel van hen is Nederlands.
“Vroeger zette ik de vacatures op Infojobs, met als eis dat men Nederlands moesten spreken. Ik kreeg honderden sollicitaties, van mensen die het ondanks dat toch wilden proberen. Tegenwoordig werf ik via Facebook en Linkedin en mijn netwerk. Ik krijg dan ook reacties uit Nederland, mensen die bereid zijn te verhuizen. Maar voor hen is het salaris een probleem, als je hier niet woont weet je niet dat je met een lager salaris hier misschien zelfs nog wel meer overhoudt dan in Nederland” vertelt Ilse.
Ilse neemt het liefst mensen aan die hier al een tijdje wonen, niet alleen omdat die het lagere salaris begrijpen maar ook omdat het niet ongebruikelijk is dat na een tijdje blijkt dat de nieuwe werknemers uit Nederland hier toch niet kunnen aarden. “Ik ga bij het aannemen van personeel op mijn gevoel af, een specifieke opleiding of jaren ervaring zijn mooi meegenomen maar ik kijk of iemand over de vaardigheden en werkhouding beschikt om mensen met hun verzekeringen te helpen. En ze moeten in het team passen. Het maakt namelijk niet uit hoeveel je al weet, in dit vak heb je zeker een jaar nodig om alle aspecten onder de knie te krijgen. Als iemand na een paar maanden dan toch weer teruggaat kunnen we weer helemaal opnieuw beginnen.”
Gemiddeld 10% van de beroepsbevolking van de diverse steden en dorpen in de provincie Málaga komt uit het buitenland. De provincie telt ook een record aantal buitenlandse ‘autónomos’: 29.057.
Ook Mark Verhulst van makelaarsbedrijf Azull heeft moeite met het vinden van goede medewerkers. De afgelopen jaren is de werkhouding veranderd, leven in het moment is belangrijker geworden en daar horen volle werkweken niet bij” vertelt Mark.
“De houding van mensen was na corona veranderd, een vaste baan, in een team, was niet meer zo gewild als voorheen. We weten allemaal hoeveel makelaars er ondertussen zijn, veel van hen zijn ‘autonomos’, en staan dus voor alles zelf in, afsluiten contracten met ontwikkelaars, marketing voor het aantrekken van de eigen klanten enz. Nu de markt vertraagt, komen veel van hen in de problemen. Ze hielden geen rekening met het feit dat je in een normale markt, veel tijd en geld moet investeren in marketing, voor je klanten hebt en dat het zo maar kan dat je geen huizen meer verkoopt, zeker nu in een vertragende markt. Stilletjes aan zien ze nu terug de voordelen van werken in een team, je agenda gevuld krijgen door je collega’s en de financiële en mentale zekerheid die een vaste baan op lange termijn biedt.”
Elders in Spanje
De situatie voor ondernemers en werknemers in de provincie Málaga is niet van toepassing op heel Spanje. Frank Diephuis, voorzitter van de Dutch Business Club in Madrid, schetst een beeld van de situatie in de hoofdstad. Hier bevinden zich veel grote internationale bedrijven, waarvan een aantal van oorsprong Nederlands zijn.
“Er zijn hier relatief veel Nederlanders op managementniveau werkzaam. Zij komen uit Nederland of van andere buitenlandse vestigingen naar Madrid. Vroeger was dit officieel beleid, omdat het opleidingsniveau van de Spanjaarden lager lag, de internationale ervaring ontbrak en de beheersing van de Engelse taal vaak onvoldoende was. Tegenwoordig zie je echter dat de directieposities worden ingevuld door Spanjaarden, ook bij de Nederlandse multinationals. Daarnaast zijn er Spaanse bedrijven die juist Nederlandse managers zoeken, met name wanneer ze internationaal verder willen groeien. Nederlanders staan nog steeds bekend om hun taalvaardigheid, goede opleiding en hun internationale handelsgeest.”
Volgens Diephuis hebben de meeste Nederlandse ondernemers in en rondom Madrid geen problemen met het vinden van personeel. Er is in de meeste sectoren nog geen sprake van krapte op de arbeidsmarkt ook omdat Madrid een grote aantrekkingskracht heeft op de Spaanse jongeren als het om werkgelegenheid gaat.
“Goed opgeleide Spanjaarden met enkele jaren ervaring weten dat ze in het buitenland hogere salarissen kunnen krijgen, maar ze blijven liever in hun eigen land, bij voorkeur in de buurt van hun familie en vrienden. Wel moeten er meer inspanningen worden geleverd om goede mensen aan te trekken en binnen te houden. Consultancybedrijven die gewend zijn goede salarissen te betalen, maar in ruil daarvoor lange werkweken verwachten, krijgen het steeds moeilijker om jong talent aan zich te binden. De nieuwe generatie hecht in toenemende mate belang aan vrije tijd en kwaliteit van leven. Voor hen ligt de waarde vaak niet meer zo zeer in het vergaren van geld, kopen van grote huizen en het hebben van dure auto’s.”
Het werk moet alleen maar leuk zijn, hun verwachtingen voor het startsalaris zijn ‘belachelijk hoog’, en dan hopen ze ook nog allemaal binnen een jaar promotie te maken. En dat het liefst parttime natuurlijk. Nee, Generatie Z is niet heel geliefd bij veel werkgevers.
Geklaag over de jongste generatie
Het is een verschijnsel van alle tijden: ouderen die zich beklagen over het gedrag van jongeren. Tegenwoordig ligt de Generatie Z onder vuur. Ze zijn volgens werkgevers te veeleisend, weten niet wat hard werken is en zijn snel afgeleid. Een deel van de bedrijven kiest dan ook niet meer voor de goedkope jongeren maar neemt liever 50-plussers in dienst.
Het team van het kantoor van Highlander Recruitment in Málaga bestaat uit de recruiters Paula Jiménez (Generatie Z), Anabel García (millenial) en algemeen directeur David Serrano (Generatie X). Alle drie vinden ze die categorieën eigenlijk onzin.
“Als ik in mijn vriendenkring kijk is de helft al sinds hun jeugd aan het werk, om geld te verdienen voor hun privédingen en hun studie. Hun ouders hebben hen gezegd dat de geldkraan niet eeuwig openstaat en ze dus aan de slag moeten als ze wat willen. Ik herken het heersende beeld dus totaal niet” vertelt Paula.
David is van mening dat de diverse generaties simpelweg een beeld geven van wat er op dat moment in de maatschappij gaande is. “Je ziet dat mensen tegenwoordig directe resultaten willen en dat alles vooral makkelijk, leuk en snel moet zijn. Dat zijn echter niet alleen de twintigers. Werkgevers zelf willen ook dat iemand vanaf dag één volop presteert. Het is een algemeen verschijnsel: als het niet snel genoeg gaat dan wordt het, of iemand, aan de kant geschoven.”
Vraag en aanbod
Er is de laatste jaren veel veranderd op de arbeidsmarkt en dat zal de komende jaren ook absoluut zo blijven. Een deel van de taken en soms zelfs hele functies zijn overgenomen door de techniek. Die ontwikkelingen gaan met het gebruik van Artificial Intelligence alleen nog maar sneller. Veel functies zullen in de toekomst gaan verdwijnen maar er komen er daarentegen ook veel nieuwe bij.
Dat heeft enorme gevolgen voor werknemers en werkgevers. Mensen met alleen een middelbareschooldiploma kunnen vrijwel nergens meer aan de bak. Vooral in de techniek en IT kunnen bedrijven geen gekwalificeerd personeel vinden omdat de ontwikkelingen zo snel gaan dat de opleidingen simpelweg nog niet bestaan. En dan is er nog het verschijnsel dat vakmensen tegenwoordig hogere uurlonen kunnen vragen dan mensen met een universitaire opleiding. Iedereen die een loodgieter, schilder of elektricien zoekt kan hier over meepraten.
“Studeren was vroeger voor de mensen die het konden betalen, tegenwoordig is het normaal dat jongeren naar de universiteit gaan” vertelt Anabel. “Werkgevers hechten dan ook steeds minder belang aan een diploma, ervaring en de juiste vaardigheden om het werk uit te oefenen staan bovenaan het eisenlijstje. De vakopleidingen, Formación Professional, worden steeds meer gewaardeerd.”
Niet aan de bak
De mensen die überhaupt moeilijk aan een baan kunnen komen zijn de langdurig werklozen, mensen boven de 45, immigranten en vrouwen. “Voor een deel heeft dit te maken met vooroordelen maar ook met praktische redenen zoals kosten of de wens om parttime te werken. Als een klant een baanprofiel opstelt proberen we hen altijd te laten inzien dat diversiteit, op de diverse gebieden, in een team in hun voordeel kan werken. Maar we hebben ook klanten die bijvoorbeeld specifiek om vrouwen van boven de vijftig vragen, hun kwaliteiten sluiten aan bij wat hun klanten willen” aldus David Serrano.
Internationale arbeidsmarkt
Vanwege de energietransitie is er een grote vraag naar personeel in de techniek, zowel op universitair als op HBO en MBO niveau. Alle landen in Europa kampen met dit probleem en proberen dit op te lossen met versnelde opleidingstrajecten of door personeel uit het buitenland te halen. Highlander Recruitment is onlangs een partnerschap aangegaan met een Nederlands bedrijf om technisch ingenieurs uit Spanje naar Nederland te sturen.
“Toen sommige van onze klanten dat hoorden werden ze bijna boos” vertelt directeur David Serrano. “We hebben in Spanje nu eenmaal ook niet te maken met een overschot. Maar mensen met een universitaire opleiding en een paar jaar werkervaring willen graag een tijd in een ander land werken. Zij zien de meerwaarde in van het ontdekken van andere manieren van werken, het delen van kennis en ondertussen ook op persoonlijk gebied dingen te leren. Dat is dan misschien wel weer specifiek iets van de Generatie Z en de millenials, ze zitten niet vastgeroest en zoeken nieuwe ervaringen. Bovendien komen ze met een schat aan ervaring en kennis weer terug en dat verstevigt hun positie op de Spaanse arbeidsmarkt. Ik ben er dan ook stellig van overtuigd dat dit de nieuwe arbeidsmarkt is, niet meer beperkt tot één land. Binnen Europa kan iedereen al overal zonder problemen aan het werk, er wordt nu gewerkt aan overeenkomsten tussen overheden om personeel uit Latijns-Amerika en Marokko eenvoudig te kunnen inzetten op de arbeidsmarkt hier.”
Nu online werken steeds vaker een optie is, zoeken steeds meer mensen naar een werkplek in een aangenamer klimaat. Nederlanders doen graag mee aan deze trend; 35% wil verkassen naar een gunstiger klimaat. Europees noemt maar 21% dat als belangrijke vertrekreden.
Voort wat, hoort wat
Collectieve arbeidsovereenkomsten bestaan inmiddels al lange tijd en onderhandelen over je contract is ook heel normaal. Maar ook op dat gebied vinden verschuivingen plaats. Een goed salaris en een fatsoenlijk aantal vakantiedagen zijn niet meer voldoende. Bij sprake van krapte op de arbeidsmarkt zijn het de kandidaten die de eisen stellen.
Bedrijven zijn bereid veel te doen om goed personeel te krijgen en vast te houden. Een dagje met het personeel naar het pretpark voldoet niet meer. Mensen willen zich ontwikkelen, zowel op professioneel als persoonlijk gebied. Maar een bedrijf moet ook sociaal verantwoord ondernemen, inclusiviteit en milieu zijn belangrijke onderdelen waarop kandidaten hun werkgever beoordelen. In Nederland zijn er bedrijven die twee extra vakantiedagen bieden als iemand op de fiets naar het werk gaat.
“Zo ver gaat men in Spanje nog niet, de kandidaten die wij spreken willen vooral flexibiliteit in werktijden en de mogelijkheid om thuis te werken als dat past bij het type functie” vertelt recruiter Anabel García. “En ze willen weten wat het bedrijf biedt aan mogelijkheden voor scholing en doorgroei, als ze daarin geen toekomst zien neemt de interesse in de functie snel af. Onze klanten zijn voornamelijk de kleine en middelgrote bedrijven in heel Spanje, het merendeel van hen heeft de arbeidsvoorwaarden aangepast zodat ze zeker weten dat ze goed en gemotiveerd personeel krijgen en behouden. Misschien zouden ze wel meer willen doen, maar zij hebben niet de budgetten die heel grote bedrijven hebben om heel veel extra’s zoals bijvoorbeeld bedrijfsyogalessen te bieden.”
Voortdurend in beweging
Het moge duidelijk zijn, de verhoudingen op de arbeidsmarkt zijn veranderd. De werknemers nemen hierbij het voortouw en zij dwingen de werkgevers hun personeelsbeleid onder de loep te nemen. Arbeidscontracten zien er dus niet meer zo uit als vroeger. Sterker nog, er zijn bedrijven die het contract in de vorm van wederzijdse beloftes op 1 A4-tje vastleggen. Ook op de arbeidsmarkt gaan de ontwikkelingen net zo snel als in de rest van de maatschappij.
