Het landschap in de streek La AxarquÃa (Málaga) en langs de Costa Tropical (Granada) is ingrijpend veranderd. Enkele tientallen jaren geleden sierden voornamelijk olijfbomen, amandelbomen en wijnranken de glooiende heuvels, nu zijn er vooral mango- en avocadobomen te zien. Toch groeien er nog veel meer interessante fruitsoorten in dit unieke Zuid-Spaanse landbouwgebied. ESpecial Life nam een kijkje op de biologische finca San Ramón in La Herradura.
Tekst & foto’s: Else Beekman
We komen daar terecht via Elena Sanchis Sanz van Plan a Málaga. Zij organiseert rondleidingen en andere activiteiten om de streek La AxarquÃa beter te leren kennen. Omdat de fruitteelt zo dominant aanwezig is, zijn veel van de activiteiten van Plan a Málaga daaraan gerelateerd.
We zochten contact omdat we meer willen weten over de duurzame ontwikkelingen in deze sector. Elena is daar duidelijk over: ‘Voor bedrijven is het nog steeds erg kostbaar om de wijzigingen door te voeren die nodig zijn om te voldoen aan alle eisen voor duurzame teelt. Daarbij is de bureaucratie om in aanmerking te kunnen komen voor de Europese en Spaanse keurmerken zo tijdrovend dat veel hardwerkende landbouwers er gewoonweg niet aan beginnen. Maar dat is waarschijnlijk een kwestie van tijd omdat de vraag naar biologische producten toeneemt, vooral uit Noord-Europese landen, waardoor de boeren er uiteindelijk ook meer geld mee kunnen verdienen’. Desondanks zijn er bedrijven die hun producten op duurzame wijze telen. Finca San Ramón is er daar een van.
Terwijl ze ons met een groepje Engelse en Belgische toeristen van Vélez-Málaga naar La -Herradura rijdt, vertelt Elena dat hardwerkende landbouwers in deze streek sinds de jaren tachtig en negentig massaal zijn overgestapt op mango’s en avocado’s en dat het aantal hectares met deze vruchten blijft groeien. ‘Bij amandelen en olijven hadden boeren op een gegeven moment subsidies nodig om te overleven, terwijl de marges op mango’s en avocado’s veel beter zijn.
Die vruchten hebben dan ook veel economische voorspoed naar deze streek gebracht.’ Mango’s komen oorspronkelijk uit India en avocado’s groeiden in Mexico. Dit stukje Spanje is het enige gebied in Europa waar dankzij een bijzonder microklimaat deze en andere tropische vruchten erg goed gedijen. Volgens Elena is het verstandig om als je biologisch wilt eten, maar de tropische vruchten die je worden aangeboden niet dat keurmerk hebben, te kiezen voor tropisch fruit uit Spanje. ‘Omdat ze hier nog maar zo kort geteeld worden, hebben zich nog maar weinig plagen ontwikkeld. Daarom hebben boeren hier veel minder bestrijdingsmiddelen nodig vergeleken met boeren in Zuid-Amerika of Azië.’
Bijzondere verzameling tropische vruchten
Finca San Ramón ligt prachtig op een heuvel met uitzicht over de baai van La Herradura. Eigenaresse Rita Galiana Callejón leidt ons langs haar uitgebreide verzameling van tropische vruchten. Naast mango’s en avocado’s teelt ze onder meer ook kumquats, lychees, granaatappels, babaco’s (een soort papaja), drakenfruit (pitaja), mispels, cherimoya’s, gewone papaja’s en guaves.
Dat kan dankzij de milde winters met een gemiddelde temperatuur van 20 graden Celsius met koele en vochtige nachten. Omdat er in Zuid-Spanje minder water is dan in Zuid-Amerika en Azië, waar de vruchten oorspronkelijk vandaan komen, zijn ze hier vaak kleiner van stuk dan hun Zuid-Amerikaanse soortgenoten.
De laatste jaren vormt de watervoorziening wel een groeiend probleem voor landbouwers in deze streek. Niet alleen omdat het minder regent, maar ook omdat steeds meer bedrijven hun mango- en avocadoproductie uitbreiden en laten dat nou net vruchten zijn die extreem veel water nodig hebben. Een deel van de 19 hectare grond van Finca San Ramón langs de grens van het terrein kan niet worden benut. ‘Omdat onze buren niet biologisch produceren is dat een eis. Anders waaien de bestrijdingsmiddelen zo over naar onze bomen’, licht Rita toe.
Cherimoya
De rondleiding begint bij een cherimoyaboom. Van de wereldwijde productie van cherimoya’s, ook wel ‘tropische roomappels’ genoemd, komt 87 procent uit Zuid-Spanje. Steeds meer boeren in dit gedeelte van Spanje vervangen echter hun cherimoya bomen door mango’s en avocado’s omdat cherimoya’s erg duur zijn om te produceren.
Elke boom heeft 80 liter water per dag nodig en moet jaarlijks na de oogst volledig worden gesnoeid om het jaar erop weer vruchten te krijgen. Tot slot moeten de boeren deze tweeslachtige bomen zelf bestuiven omdat hier geen insecten zijn die dat doen. Een arbeidsintensief klusje: de gesloten bloemen in de mannelijke boom worden geplukt, binnen te drogen gelegd en vervolgens met de hand geopend om de pollen eruit te halen.
Met een speciaal apparaatje worden de geopende bloemen in de vrouwelijke boom bestuift. Rita wijst ons op plastic flessen die gevuld met een roestbruin goedje aan takken in verschillende bomen hangen. ‘Insecten vormen het grootste gevaar voor het fruit op onze finca. Omdat we biologisch produceren gebruiken we geen bestrijdingsmiddelen. In de fles zit een mengsel van één deel natuurlijke ammoniak en twee delen water. Dit trekt fruitvliegjes en andere insecten die op de vruchten afkomen aan. Als je thuis geen fruitvliegjes meer wilt hebben, moet je dus een bakje met dit mengsel bij je fruitschaal zetten.’ Natuurlijke ammoniak koop je volgens Rita bij ijzerwarenwinkels (ferreterias) en kwekers.
Terwijl we verder wandelen door de boomgaard wijst Rita ons erop dat de bomen er vanwege het gebrek aan regen bij staan alsof het augustus is. Het is eind oktober. ‘Het is opnieuw een droog seizoen en dat het water hier schaarser wordt betekent ook dat de cherimoya zal gaan verdwijnen. Er is nu nog maar 20 procent over van de hoeveelheid bomen van enkele tientallen jaren geleden. ‘Mijn grootouders begonnen met het verbouwen van tropische vruchten en waren best rijk voor die tijd. Ik kan er nu alleen maar van leven omdat we er dingen naast doen, zoals de rondleidingen en proeverijen en de verkoop van producten’. In de hal van de finca runt Rita een klein winkeltje met eigengemaakte cosmetica- en andere producten, zoals avocado-olie voor huid en haar, lippenbalsem, eigen honing en natuurlijke zeep.
De natuur als bron van informatie
Rita leert ons dat als je de natuur goed kent, je er erg veel informatie uit kunt halen. Ze wijst ons op een type ficus is, die ‘granadilla’ wordt genoemd en als testboom fungeert. ‘Geeft dit boompje geen vruchten, dan is je terrein niet geschikt om tropisch fruit te verbouwen’. Rita laat ons als bewijs voor haar vruchtbare grond een paar mini-granaatappeltjes zien. Als ze even later een vlieg bij haar gezicht wegwuift zegt ze: ‘Als vliegen plakkerig zijn en steeds opnieuw op je komen zitten, komt er water aan’. We hopen het van harte voor de dorstige bomen en planten om ons heen.
Tegenover de ingang van de finca staat een ‘flamboyant’ boom die zijn naam dankt aan de flamboyant vuurrode bloemen. ‘Als de blaadjes zich naar elkaar toe vouwen, is er slecht weer op komst’.
Verder wandelend komen we langs nog meer bijzondere en ons deels onbekende vruchten. Zo hadden wij nog nooit gehoord van een vingerlimoen ofwel kaviaarkalk. Het is een klein citrusvruchtje dat vol zit met transparante bolletjes. Echte smaakmakers zo blijkt. ‘Als je op verse oesters één bolletje legt, krijgt deze al een heerlijke limoensmaak’, zegt Rita, die ons een paar bolletjes laat proeven en erbij vertelt dat ze voor deze vruchtjes tussen 75 en 100 euro per kilo ontvangt. Terwijl we langs diverse soorten citrusbomen lopen, vraagt Rita ons te raden om welke citrusvrucht het gaat. Als ze nog groen zijn is het verschil tussen mandarijnen, citroenen, limoenen en sinaasappels moeilijk te zien. ‘Pluk een paar blaadjes, scheur die doormidden en wrijf deze even over de huid van je arm. Door het contact met de pH (zuurtegraad) in je huid komt de geur vrij.’
We snuffelen even aan de blaadjes in haar hand en ontwaren een duidelijke limoengeur. Ook wordt bij elke vrucht opnieuw duidelijk hoe gezond het is om veel en op gevarieerde wijze fruit te eten. We stoppen bij de guave, de ‘fruta reina’ (koninginnenvrucht). Een groengelige, enigszins peervormige vrucht. Rita snijdt hem open en we zien een rozerood vruchtvlees. ‘Diabetespatiënten in deze streek eten vaak guave omdat het de enige vrucht is die suiker in het bloed kan verbranden. Verder zitten er heel veel mineralen in. Je kunt de vrucht met schil en pitten en al eten’.
Ter afsluiting van de rondleiding genieten we op het schaduwrijke terras van een bordje met seizoensfruit, vergezeld van een cherimoya-sorbet. Tegen het decor van de Middellandse Zee en omringd door het vruchtbare groen vormt een grote houten schaal gevuld met alle vruchten die op Finca Ramón groeien, een fraai stilleven van wat de plaatselijke fruitteelt te bieden heeft.
Meer informatie
www.fincasanramon.net
www.planamalaga.com,
www.turgranada.com,
www.axarquiacostadelsol.es
