Spaanse wijnen
Spanje kent een eeuwenoude traditie op het gebied van wijn. In het hele land zijn wijngaarden te vinden en er is vrijwel geen dorp waar niet een glaasje lokale wijn te proeven is. Of je je wijn nu bij een bodega of in de supermarkt koopt, er is een enorm aanbod aan Spaanse wijnen.
Ronald Dorlas is Vinoloog van de Nederlandse Wijnacademie sinds 2007. Zijn belangstelling voor wijn dateert van ver voor die tijd. Hij heeft wijngebieden in Frankrijk, Italië, Duitsland, Californië, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika bezocht en is enthousiast wijnproever. In deze eerste column een overzicht van de Spaanse wijnbouw, in volgende columns zullen de individuele wijngebieden van Spanje besproken worden.
Kenmerkend voor de Spaanse wijnmakers was hun voorliefde het gebruik van vaten van Amerikaans eikenhout voor de rijping van zowel rode als witte wijnen. Daardoor krijgen de wijnen een lichte kleur en het typische, ietwat zoete vanille aroma in de geur en smaak. In de jaren zeventig van de vorige eeuw kwam daar verandering in. De wijnbouw werd gemoderniseerd en Miguel Angel Torres liep daarin voorop. Hij begon in 1966 een droge witte wijn te maken in roestvrijstalen vaten waarin de gisting door middel van de temperatuur gecontroleerd werd. Deze Vina Sol viel in de smaak bij het grote (internationale) publiek dat tot dan vooral Sherry en Rioja uit Spanje kende.
Torres was ook een van de eerste die internationale druivenrassen in Spanje plantte, zoals de cabernet sauvignon op zijn Mas La Plana wijngaard. Om de wijnen een diepere kleur en drogere smaak te geven maakte hij gebruik van vaten van Frans eikenhout. En met succes: op de Gault Millau wijn olympiade van 1979 won Torres’ 1970 Gran Coronas Reserva Cabernet (later omgedoopt tot Mas La Plana) de gouden medaille en versloeg daarmee de 1970 Chateau Latour en andere grote Franse wijnen.
Bodega’s huurden bekende vinologen als Michel Rolland en Francois Lurton in om betere wijnen te kunnen maken en daardoor werden langzamerhand overal processen gemoderniseerd. Jonge Spaanse wijnmakers, zoals Alvaro Palacios en Telom Rodriguez gingen studeren in Bordeaux en ervaring opdoen bij de top Franse wijnmakers als Chateau Petrus en Cos dÉstournel. De kwaliteit van de Spaanse wijnen is steeds beter geworden, de bodega’s kunnen makkelijk de concurrentie aan met bekende buitenlandse wijnen.
Waar komt jouw wijn vandaan?
Spanje is het land met het grootste oppervlak aan wijnbouwgebied ter wereld, toch is het qua wijnvolume slechts de derde producent ter wereld, na Frankrijk en Italië. Spanje kent een grote verscheidenheid aan geografische en klimatologische omstandigheden van de drassige, groene wijngaarden van Galicië aan de Atlantische kust in het noordwesten tot de zonovergoten, droge Mediterrane kust in het zuidoosten. Elke regio heeft dan ook wijnen met een zeer specifieke smaak.
De meeste Spaanse wijngaarden liggen op hoogten van 600m of hoger, waar de koude nachten zorgen dat de druiven pas op het einde van een lang groeiseizoen rijp zijn, waardoor ze hoog een zuurgehalte hebben. Aangezien irrigatie (in de Spaanse wijnbouw toegestaan sinds 2003) duur is en zelden toegepast wordt, staan de wijnstokken ver uit elkaar. Daardoor is de opbrengst per hectare laag, maar de druiven zijn rijk aan kleur en smaak. Wijngaarden op lagere hoogten, zoals in de Levante (oostkust) en zuidelijke Mediterrane kust leveren veelal wijnen met veel alcohol en te weinig zuur.
Spanje kent 7 wijnbouw regio’s, waarbinnen zich 63 gebieden van oorsprong, in het Spaans Denominacións de Origen (D.O.’s), bevinden. We onderscheiden het gebied van Galicië tot aan Baskenland, de vallei van de Duero, de vallei van de Ebro, de centrale hoogvlakte Meseta Central, de Mediterraanse kust in Catalonië en Valencia, Andalusië en de Canarische eilanden met de Balearen. Deze regio’s en hun D.O.’s zal ik in mijn volgende columns in meer detail bespreken.
Wijnclassificatie
Spanje heeft een wijnclassificatie systeem in lijn met andere EU-landen als Frankrijk en Italië. Spanje kent vijf classificaties van laag naar hoog:
Vino de Mesa (VdM) of tafelwijn is gemaakt van niet geclassificeerde wijngaarden of kunnen blends zijn, die buiten de regels vallen;
Vino de la Terra (VdlT) is wijn uit een geografisch gebied zoals Andalusië, Castilla La Mancha of Levante;
Vinos de Calidad con Indicación Geográfica (VCIG) is een classificatie die in 2003 geïntroduceerd is voor wijn uit een specifiek gebied en van specifieke druivenrassen, die voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen voor dat gebied. Een VCIG kan na 5 jaar de DO status verkrijgen;
Denominación de Origen (DO) is kwaliteitswijn uit een specifiek gebied van oorsprong, dat wordt gereguleerd door de Consejo Regulador, die tevens verantwoordelijk is voor de marketing van de wijnen uit de DO. Bijna tweederde van de wijngaarden heeft een DO-classificatie.
Denominación de Origen Calificada (DOCa/DOQ) is voor gebieden met een reputatie voor een constant hoge kwaliteit, een trede boven DO. Rioja heeft deze classificatie sinds 1991, Priorat sinds 2003.
Spaanse wijn heeft dikwijls een aanduiding van de rijpingstijd op het etiket. De aanduiding Joven wil zeggen dat de wijn geen of zeer korte tijd rijping op vat heeft ondergaan en dat de wijn bedoeld is om jong te drinken (binnen een jaar na de oogst). De drie meest voorkomende aanduidingen van rijpingstijd zijn:
Crianza betekent voor rode wijn een rijpingstijd van 2 jaar, waarvan minimaal 6 maanden in eikenhouten vat; voor witte en rosé wijn betekent het een rijpingstijd van tenminste 1 jaar, waarvan minimaal 6 maanden op eikenhouten vat.
Reserva duidt voor rode wijn op een rijpingstijd van tenminste 3 jaar, waarvan tenminste 1 jaar op eikenhouten vat; voor witte en rosé wijn een rijpingstijd van tenminste 2 jaar, waarvan tenminste 6 maanden op eikenhouten vat.
Gran Reserva wijn is meestal van een uitzonderlijk goed oogstjaar. Rode wijn heeft een rijping ondergaan van tenminste 5 jaar, waarvan 18 maanden op eikenhouten vat en minimaal 36 maanden in de fles. Witte en rosé wijn heeft een rijping ondergaan van tenminste 4 jaar, waarvan tenminste 6 maanden in eikenhouten vat.
Gastronomie en wijn
In het moderne Spanje heeft de gastronomie zich ontwikkeld tot een van de beste in de wereld met chefs als Ferran Adrià van El Bulli en Angel Leon van Aponiente. Dat inspireert de Spaanse wijnbouw om zich te blijven vernieuwen: jonge wijnmakers, nieuwe druivensoorten, nieuwe wijnmakerijen en nieuwe wijnen. Hoewel de wijnbouw in Spanje al eeuwen oud is, heeft zij in de afgelopen decennia een spectaculaire ontwikkeling doorgemaakt.
Marques de Riscal is de naam van een wijnhuis in de Rioja. De rode wijnen van dit huis worden tot de beste wijnen ter wereld gerekend. Uit de kelders komen ook witte en zoete wijnen. Onlangs werd bij de bodegas een door Frank Gehry gebouwd luxueus hotel gebouwd dat de naam van de wijn draagt.
Frank Owen Gehry, geboren als Frank Owen Goldberg, (Toronto, 28 februari 1929) is een Canadees-Amerikaans architect. Spraakmakend is zijn Guggenheim Museum (1999), in het Spaanse Bilbao, dat verrees op een voormalig haventerrein bij de oude binnenstad waaraan de schaal en de textuur van het museum is aangepast.
Bodegas Portia is een initiatief van de familie Martinez, tevens eigenaar van de beroemde Bodegas Faustino in Rioja. Het is een ‘state of the art’ bodega, ontworpen door de bekende Britse architect Norman Foster. De wijngaarden bevinden zich in de plaatsen Roa, Gumiel de Izán en Villanueva de Gumiel. De naam Portia verwijst enerzijds naar de zevende satelliet van de planeet Uranus, anderzijds naar het Latijnse woord voor een offer dat mensen vroeger brachten als dank voor een overvloedige oogst.
