LEEF!
(maar bereid je voor op je dood)
Toen ik mijn vrienden vertelde wat ik op oudjaarsavond had gedaan, vonden sommigen van hen dat luguber en anderen zeiden dat ze eigenlijk ook eens zoiets zouden moeten doen. Ik heb namelijk grote opruiming gehouden en een lijst aangelegd waar alle informatie op staat voor als ik dood ben. Daarna ben ik op zoek gegaan naar wat ik nog meer zou kunnen regelen zodat mijn nabestaanden niet met een enorme puinzooi opgezadeld worden en gewoon rustig verdrietig kunnen zijn over het feit dat ze mijn fysieke aanwezigheid zullen moeten missen. In dit artikel mijn persoonlijke verhaal over alles wat ik heb uitgezocht om mijn zaakjes te regelen. Leef!
Tekst en foto’s: Maria Kupers
Hoe je het ook wendt of keert, we gaan allemaal dood. Ik ben dat nog lang niet van plan maar ik woon wel alleen en het zullen mijn familieleden zijn die uiteindelijk de zaken moeten afhandelen. Zij wonen in Nederland en spreken niet vloeiend Spaans, laat staan dat ze weten hoe de dingen hier werken. Niet echt praktisch dus. Ik heb ondertussen meerdere begrafenissen van Spanjaarden meegemaakt en die ervaring vond ik schokkend en totaal niet in lijn met wat ik zou willen. Ik hoop omringd door geliefden rustig te kunnen sterven, maar je weet natuurlijk nooit wat het leven brengt. Daarom vind ik het wel zo sociaal om een aantal zaken op tijd vast te leggen.
Je eigen papierwinkel
In mijn bureaulade ligt een map met een lijst met praktische informatie, mijn buurman en een vriendin weten deze te vinden en hebben beloofd deze tevoorschijn te halen wanneer het nodig is. In dat document staan gegevens van mensen met wie contact opgenomen moet worden, welke verzekeringen ik heb, de nummers van mijn bankrekeningen en de automatische incasso’s, maar ook alle accounts die ik heb op social media, amazon, staatsloterij, emailadressen en dat soort zaken. Het uitzoeken kostte even wat tijd maar gaf me ook een goede reden om meteen een grondige opruiming te houden. Er zijn bergen papier in de kachel verdwenen. Zo ging ik heerlijk zonder ballast het nieuwe jaar in.
Voluntad anticipada
Euthanasie is tot nu toe nog steeds verboden in Spanje maar je kunt wel vastleggen welke medische handelingen je nog wel of niet wilt toestaan als duidelijk is dat er sprake is van een terminale en onomkeerbare situatie. Er bestaat een nationaal register waarin deze wensen vastgelegd worden. In Andalusië is de Junta de AndalucÃa verantwoordelijk voor dit register en op de site van de Servicio Andaluz de Salud (https://www.juntadeandalucia.es/salud/rv2/inicioCiudadania.action) kun je alle benodigde documenten downloaden en thuis alvast invullen. De formulieren zijn in het Spaans maar de handleiding om ze in te vullen is wel in het Engels beschikbaar.
Het invullen van het eerste formulier is het gemakkelijkst. Daar hoef je alleen je gegevens in te vullen en aan te geven dat je bij je volle verstand bent. Het tweede formulier vereist wat meer tijd. Daar moet je namelijk op aangeven wat je wensen zijn en dan moet je je toch situaties gaan voorstellen waar je niet echt heel vrolijk van wordt. De handleiding is zeer duidelijk geschreven en er worden ook voorbeelden gegeven, dus na koelbloedig nadenken en overleg met de huisarts maak ik een afspraak om mijn wensen op te nemen in het register.
Er zijn in de provincie Málaga diverse kantoren om je voluntad anticipada (ook wel testamento vital genoemd) te registreren. Ik heb een afspraak gemaakt op het kantoor van de Junta de AndalucÃa in Málaga en de ambtenaar daar neemt de tijd om rustig alle documenten die ik heb meegenomen (ook paspoort en NIE) met me door te nemen. Hij voert mijn wensen en voorkeuren in de computer in, zodat als het nodig is een arts hier toegang toe heeft, in Andalusië maar ook in de rest van Spanje. Ik leg hem een aantal situaties voor om zeker te weten dat ik de juiste keuzes maak. Zolang ik nog kan praten zullen artsen en verpleegkundigen altijd vragen wat ik wil, maar als ik buiten bewustzijn ben of in een coma lig zullen ze het document bekijken om te kijken wat ik heb aangegeven. Als er nog geen sprake is van een terminale situatie maar ik er wel naar mijn normen slecht aan toe ben en eigenlijk niet zo verder zou willen leven, moet ik zelf een oplossing zoeken. Medisch personeel zal nooit een helpende hand toesteken om mijn leven te beëindigen.
Nadat alles is vastgelegd krijg ik het getekende en gestempelde exemplaar mee om zelf te bewaren. Mocht ik dat kwijtraken kan ik het altijd via internet, met mijn digitale handtekening, opnieuw printen. Via internet kan ik overigens ook zien wie mijn voluntad anticipada heeft ingezien en een afspraak maken voor het geval ik in de toekomst besluit iets te wijzigen. Daarvoor moet je altijd naar een kantoor, aangezien het om delicate zaken gaat wil men zeker weten dat ik degene ben die de wijzigingen aanvraagt en daar moet ik ook ter plekke dan weer voor tekenen. Met de papieren op zak loop ik weer naar buiten en merk dat ik een raar gevoel heb. Rationeel gezien prettig dat ik weer wat geregeld heb en het gaat hier om mijn wensen in een situatie waarin ik toch al binnen korte termijn zou sterven. Maar waarschijnlijk omdat ik midden in het leven sta en dus de instinctieve wil om te overleven nog volop aanwezig is, schiet het wel even door me heen dat ik zojuist wél heb laten registreren dat ze me zonder toeters en bellen moeten laten sterven.
Wie krijgt mijn auto?
Ik woon in een huurhuis en heb zeer weinig eigen vermogen. Maar wie krijgt mijn computer, mijn auto en mijn uitgebreide collectie goedkope zonnebrillen? Als ik dan toch aan het regelen ben is het wel handig om dat ook uit te zoeken. Als ik niets doe is automatisch de Spaanse wet op het erfrecht van toepassing omdat ik in Spanje woon. Maar het is ook mogelijk om een testament volgens Nederlands of Belgisch recht op te maken. Wim Lamers van Welex en Ilse Jodts van Ilse Jodts Advocaten weten hier meer van dus ik ging met hen om de tafel zitten. In mijn geval zal niemand moeilijk doen als mijn familie mijn persoonlijke bezittingen uit mijn huis haalt, maar er is nog wel de kwestie van de auto die op mijn naam staat en de bankrekeningen. Die moeten wel officieel geërfd worden. Daar kan ik een testament voor maken, maar volgens zowel Wim als Ilse is dat overbodig. Mocht ik plotseling heel rijk worden of een partner met kinderen krijgen, kan ik dat altijd nog doen. Want dan liggen de zaken anders. In het Spaanse erfrecht wordt samenwonen zonder een contract niet erkend, kun je kinderen niet onterven en is het principe van vruchtgebruik anders. In Nederland en België kun je wel heel specifiek aangeven wie wat krijgt.
Een nalatenschap moet in Spanje binnen zes maanden afgehandeld zijn, er is een mogelijkheid om uitstel te vragen en dan heb je elf maanden de tijd om alles uit te zoeken en de erfenis wel of niet te aanvaarden. En als dat dan allemaal afgehandeld is komt de belastingdienst om de hoek kijken. Binnenkort verandert de wet op de successierechten in Andalusië en hoeft er tot 1 miljoen euro geen belasting betaald te worden. Als de erfgenamen in Nederland of België wonen klopt de belastingdienst daar aan de deur om hun deel te innen. Ik ben blij dat ik eigenlijk niets hoef te regelen wat betreft mijn erfenis maar uit de verhalen van Wim en Ilse maak ik op dat het voor veel mensen wel heel praktisch is en veel problemen kan voorkomen.
Begraven of cremeren?
Ik vind het prettig om te denken dat mijn ware ik niet mijn lichaam is, maar als ik overlijd moet er wel iets met dat lichaam gebeuren. Ik heb ouders van vrienden in een muur geschoven zien worden die dan meteen ter plekke dichtgemetseld wordt. Dat iedereen vervolgens meteen weer naar huis ging, brak mijn hart. Ik wil niet dat mijn nabestaanden dat moeten meemaken. De Spaanse gewoonte om overleden binnen 24 uur te cremeren of begraven is echter geen wet van meden en perzen. Ik maak een afspraak met Anita Burgers en Miranda Keuters van Europe Funerals om eens te horen wat er allemaal kan. Zij werken samen met Servisa, een van de grootste begrafenisondernemers in Spanje.
Er zijn in Spanje vele begrafenisondernemers en als iemand overlijdt kun je die gewoon bellen. Zij regelen dan alles en sturen naderhand de factuur (hoewel je wel vooraf moet tekenen dat je die gaat betalen). Dat doen ze echter op z’n Spaans. Dat is niet beter of slechter maar simpelweg anders dan wij in het noorden van Europa gewend zijn. Voor Spanjaarden is de dood iets wat ze zo snel mogelijk en met zo min mogelijk poespas afgehandeld willen hebben. Het lichaam van de overledene wordt meteen weggehaald en je krijgt een soort keuzemenu om de kist, bloemenkransen en dergelijke basiszaken te kunnen kiezen. Nog geen 24 uur later is de overledene meestal al begraven of gecremeerd. Vroeger was dat logisch vanwege de hoge temperaturen maar met koelapparatuur kan iemand langer opgebaard worden en dat mag ook van de wet. Als iemand in het ziekenhuis overlijdt, belt het ziekenhuis de begrafenisonderneming waar zij een contract mee hebben en die handelt het dan verder af.
In het geval dat ik nu zou overlijden zou mijn Spaanse buurman een begrafenisondernemer in het dorp bellen en dan gaat het dus op z’n Spaans. Dat stuit me tegen de borst, dus ik ga maar eens serieus denken over wat ik dan wél wil. Ik kan mijn wensen bij een notaris vastleggen en dan is de begrafenisondernemer verplicht zich aan die wensen te houden. Dat kost echter ongeveer net zoveel als een testament, tussen de 800 en 900 euro en dus een beetje prijzig. Ik kan ook zelf een document opstellen en dat bij mijn andere lijst van af te handelen dingen na mijn overlijden leggen. Dan moeten die documenten natuurlijk niet verloren gaan maar ik ben tamelijk georganiseerd dus daar zou het dan niet aan moeten kunnen liggen. Een andere optie is een codicil met mijn wensen aan te maken via Europe Funerals. Als ik dan overlijd is een telefoontje naar hen voldoende om hen vervolgens alles te laten afhandelen. In mijn optiek moet een afscheid gaan zoals de nabestaanden dat willen. Zij moeten er immers troost uit kunnen putten. Maar ik zet toch wel op mijn lijstje dat ik een ecologische urn of kist wil en dat er een versie van Ave Maria (voor de niet katholieken onder u: wees gegroet Maria) gedraaid moet worden, dat vind ik dan wel weer gepast.
Leven is prachtig
Het is inmiddels een jaar geleden dat ik serieus begon met het uitzoeken en regelen van mijn persoonlijke zaken. Een jaar vol ontdekkingen en mooie ontmoetingen. Ik heb met vreemden en goede vrienden fijne en ontroerende gesprekken gevoerd over de dood en, belangrijker nog, het leven. Een verrijkende ervaring die ik iedereen toewens!
Voluntad anticipada
https://www.juntadeandalucia.es/salud/rv2/inicioCiudadania.action
Formulieren moeten in het Spaans worden ingevuld. Neem zelf een vertaler mee of vraag of er via de telefoon een vertaler bij kan zijn, vanwege beschikbaarheid is Engels altijd een optie maar Nederlands vaak op afspraak
Artsen van privéziekenhuizen kunnen niet zonder vooraf gegeven toestemming in het register kijken. Wijs daarom een vertegenwoordiger aan die dit kan regelen als je zelf niet meer kunt communiceren
Testament
Iedere situatie is anders, bij weinig of geen vermogen en bezittingen is een testament niet strikt noodzakelijk. Schakel een advocatenkantoor in voor persoonlijk advies
