Er is al langer sprake van droogte, vooral vanuit het vliegtuig is goed te zien dat het landschap bijna het hele jaar door bruin is. De drinkwatervoorziening was tot afgelopen najaar gegarandeerd maar nu het nog steeds niet regent begint iedereen zich zorgen te maken. Op verzoek van onze lezers doken we in het waterverhaal. Niet alleen het gebrek aan regen is problematisch. Ook politiek, onwetende mensen en de economie spelen een rol in dit verhaal. Maar samengevat is er goed nieuws: er zal ook deze zomer drinkwater zijn voor iedereen.
Tekst & foto’s: Maria Kupers
Het drinkwater voor de 1,8 miljoen inwoners van de provincie Málaga komt uit rivieren, de zee, stuwmeren en bronnen. In het binnenland hebben de meeste gemeenten één of meerdere eigen putten waar het water van ondergrondse stromen opgepompt wordt. In vrijwel alle dorpen op het platteland zijn verenigingen van landbouwers (comunidad de regantes). Zij bezitten samen een bron, elk lid krijgt per maand een bepaalde hoeveelheid water om het land te besproeien. Dat water wordt vervoerd via de ‘acequÃa’, waterkanalen die ooit door de Arabieren zijn aangelegd.
De steden en dorpen aan de kust zijn grotendeels afhankelijk van de stuwmeren waar een deel van het water van rivieren en overvloedig regenwater opgevangen wordt. Door het gebrek aan regen zijn de voorraden nu op historisch laag niveau. Hoewel het in theorie mogelijk is dat het nog een paar weken achter elkaar gaat regenen, houdt iedereen er rekening mee dat er letterlijk en figuurlijk andere bronnen aangeboord moeten worden.
Race tegen de klok
Alle overheden hebben nu vaart gezet achter plannen die al langer bestonden en ontwikkelen nieuwe projecten om water te besparen en de voorziening voor burgers te garanderen. De Junta de AndalucÃa heeft inmiddels vier decreten over de droogte afgegeven. Met een decreet in de hand hoeft het normale wetgevingsproces niet gevolgd te worden en kunnen maatregelen sneller worden ingevoerd.
Het meest actuele decreet dateert van eind januari en daarmee wordt onder andere een bedrag van 217 miljoen euro gereserveerd voor investeringen in drinkwaterinstallaties en hulp aan de landbouwsector. In de decreten van de Junta staat ook welke beperkingen gelden voor burgers. Zwembaden vullen met drinkwater bijvoorbeeld, mag al lang niet meer. Vrijwel alle gemeentes hebben die regels, samen met diegene die ze zelf verzonnen hebben, opgenomen in speciale verordeningen. In de meeste gemeentes is het water ondertussen een deel van de dag afgesloten of is de druk verlaagd. Rincón de la Victoria werkt zelfs aan gemeentelijk beleid om binnen te mogen komen bij mensen om te checken of ze wel efficiënt gebruik maken van water. Een groen grasveld is geen optie in die gemeente tenzij je kunt aantonen dat je er gerecycled water voor hebt gebruikt.
Water uit de zee
Een deel van het drinkwater dat aan de Costa del Sol wordt gedronken komt uit de zee. Er is op dit moment één ontzoutingsinstallatie in de provincie, in Marbella. Die functioneert niet op volle capaciteit, dat gaat voor de zomer nog wel gebeuren en er zijn ook plannen voor een uitbreiding van de capaciteit. Daarnaast is het de bedoeling dat er een installatie komt in La AxarquÃa.
Veel van het grondwater in de provincie is extreem mineraalrijk en moet daarom net als zeewater via osmose ontzilt worden. Het zuiveringsstation El Atabal in Málaga is één van die grote ontziltingsinstallaties. Er zijn plannen voor mobiele ontziltingsinstallaties in Estepona, Fuengirola en Trapiche om dat water te gebruiken voor beregening.
Water via het water
Als er hier in Andalusië niet voldoende water voorradig is, moet het elders vandaan komen. Er zijn inmiddels contracten gesloten met de overheid in de deelstaat Murcia om het overschot van de ontzoutingsinstallatie te kopen. Alle plannen zijn klaar en in april wordt de beslissing genomen of deze optie daadwerkelijk nodig is.
De bedoeling is om water, dat voor groot deel klaar is voor consumptie, in boten van 40.000 kubieke meter naar de havens van Málaga, Algeciras en Carboneras te vervoeren. In Málaga ligt een deel van de leidingen er al, ze moeten gecontroleerd en geschikt gemaakt worden voor het transport van het water naar het zuiveringsstation El Atabal.
Waterleidingbedrijven Axaraqua en Acosol bestuderen de mogelijkheid om het water vanuit de zee direct in leidingen te laten pompen. De aanvoer van water op deze manier is gecompliceerd, de waterdruk in de leidingen moet overeenkomen zodat de zuiveringsinstallatie optimaal kan blijven werken. De kosten voor transport van dit drinkwater zijn voor rekening van de centrale overheid, kosten voor aanleg en aanpassingen leidingen en havens voor de Junta de AndalucÃa.
Putten uit de voorraad
Ondertussen is er gekeken wat er nog meer op eigen grondgebied mogelijk is. Bronnen in het gebied Bajo Guadalhorce (Cártama, Pizarra) die bij de grote droogte van 1995 gebruikt werden worden nu weer aangeboord. Dat water heeft meer organisch materiaal en de behandeling in het zuiveringsstation El Atabal moet uitgebreid worden met ozonbehandeling. Als dit eenmaal werkt is de helft van de drinkwatervoorziening voor de stad gegarandeerd.
De overheid is dus druk bezig met het zoeken naar oplossingen om de drinkwatervoorziening te garanderen. Het gaat ze ook ongetwijfeld lukken maar er worden hier en daar wel kritische vragen gesteld over hoe het mogelijk is dat we op dit punt terecht zijn gekomen. Het is namelijk niet alleen het gebrek aan regen dat de voorziening in gevaar brengt. Je zou kunnen zeggen dat er in het verleden niet altijd goed nagedacht is over oorzaak en gevolg.
Voldoende water voor toeristen?
Er komen jaarlijks 6,2 miljoen toeristen naar de provincie Málaga. Toerisme zorgt echter niet alleen voor werkgelegenheid en inkomsten. Deze ‘extra’ hoeveelheid mensen maakt ook gebruik van de regionale infrastructuur en voorzieningen. En als je op vakantie bent, is de kans groot dat zuinig omgaan met water niet echt het eerste is waar je je mee bezighoudt, ondanks dat je de hotelhanddoeken twee dagen achter elkaar gebruikt.
Maar je kunt als overheid natuurlijk niet de boodschap de wereld insturen dat mensen niet meer welkom zijn want ‘eigen volk eerst water’. Bovendien is het beleid al sinds jaar en dag ‘hoe meer, hoe gezelliger’ en het maakt niet uit wat de gevolgen zijn.
Overheid en bedrijfsleven werken er nu hard aan om mensen te laten weten dat ze gerust op vakantie kunnen gaan naar de Costa del Sol, er zal voldoende water zijn voor de dagelijkse douche en een duik in het zwembad. Dat is niet een helemaal loze boodschap, behalve de maatregelen die de overheid zelf neemt wordt er door de accommodaties ook behoorlijk geïnvesteerd in allerlei waterbesparende maatregelen.
Moestuin afschaffen?
Je kunt je natuurlijk afvragen of het wel logisch is dat een gebied waar het water niet overvloedig is, de moestuin voor Europa wil blijven. Vanwege economische en politieke belangen worden echter steeds meer gewassen uit Noord Afrikaanse landen geïmporteerd. Dat betekent dat landbouwers in Spanje, waar mogelijk, overstappen op andere gewassen.
Landbouwers in de regio La AxarquÃa hebben de afgelopen tien jaar massaal hun wijngaarden gerooid om er mango’s en avocado’s te planten. Die leveren meer op, bovendien waren er subsidies van de Junta de AndalucÃa in een poging verdere leegloop van het platteland te voorkomen. Om al die bomen water te geven werden putten geslagen. Een zeer groot deel zonder vergunning. Pas toen de regio vorig jaar echt zonder water kwam te zitten en er vanuit Málaga uit solidariteit drinkwater die kant uit gaat, deed de overheid serieus onderzoek naar deze putten.
Verstoring waterhuishouding
De afdeling Seprona van de Guardia Civil pakte vorig jaar bij invallen in de omgeving van Benamargosa 26 mensen op en doet nog onderzoek naar nog eens 44 mensen voor milieudelicten en illegaal gebruik van water.
Er werden toen meer dan 250 putten zonder vergunning gevonden. En dat is slechts het puntje van de ijsberg. Ook in de landbouwgebieden Valle de Guadalhorce en Antequera zijn volgens schattingen duizenden illegale bronnen. Niet allemaal in gebruik door landbouwers maar ook bij de, naar schatting, 50.000 illegale woningen op het platteland.
Het water dat via een illegale bron aan de grond wordt onttrokken komt niet terecht bij de bronnen waar water voor de gehele bevolking wordt gewonnen. Maar een bron op een ‘verkeerde’ plek betekent ook dat de grond daar uitdroogt en dat kan vervolgens leiden tot verzakkingen.
Het stroomt weg
Het is natuurlijk jammer dat als je miljoenen euro’s steekt in waterwinning en besparingsmaatregelen bij de eindverbruiker, je een deel van het water onderweg gewoon weg laat stromen. Volgens werknemers van waterleidingsbedrijf Acosol (tussen Torremolinos en Manilva) gaat er veel water via lekken verloren. Het huidige waterleiding netwerk is in de jaren zeventig opgezet en nooit aangepast of goed onderhouden terwijl er hier inmiddels wel vijf keer zoveel mensen wonen. Het gaat ook niet altijd om kleine lekken, er is het in verleden in Marbella, Mijas, Benalmadena en Estepona veel materiële schade geweest door leidingen die letterlijk explodeerden.
Gerecycled water
Er zijn in de provincie ruim 55 waterzuiveringsstations voor water uit de rioleringen (Estación Depuradora de Aguas Residuales), ze zijn echter niet allemaal in gebruik. In veel gevallen worden ze door meerdere gemeenten gedeeld. Volgens Europese normen mag dat het gezuiverde water uit de deze stations niet gebruikt worden voor consumptie. De enige optie is dus lozen in de rivier of via een specifiek netwerk vervoeren naar plekken waar het gebruikt kan worden voor irrigatie. Er zijn te weinig van deze zuiveringsinstallaties en het water wordt in veel te weinig gevallen hergebruikt hoewel ondertussen steeds meer gemeenten overstappen naar het gebruik van dit recyclede water voor de groenzones en parken.
Hand in eigen boezem
Het laatste decreet van de Junta stelt dat er per persoon 160 liter water per dag gebruikt mag worden. Het gemiddelde verbruik in Spanje is volgens de statistieken echter 142 liter (vergelijkbaar met Nederland), inclusief water voor planten op het terras of de tuin.
Los van wat de overheid zegt over hoeveelheden drinkwater die je mag gebruiken, er is al een verbod op het gebruik voor diverse doeleinden. Maar er rijden nog heel veel schone auto’s op de weg en er wordt ook niet massaal gemopperd over zwembaden die steeds leger worden of rozenstruiken die verdroogd zijn…
Ontzouten en ontzilten
Om mineralen (kalk en zouten) uit het water te halen wordt gebruik gemaakt van osmose. In Marbella wordt zeewater ontzout. In het waterzuiveringsstation El Atabal in Málaga wordt water uit de stuwmeren in de laatste fase via osmose gezuiverd (zie ook ESpecial editie 28). Dit zijn dure processen. Voordat het water naar de huishoudens gaat, wordt er weer een minimale hoeveelheid kalk, zuurstof en chloor toegevoegd.
Giftige stuwmeren
Nu de stuwmeren bijna leeg zijn komt een ander probleem aan het licht. Het water daar komt namelijk uit riviertjes en ondergrondse stromen die over het platteland stromen. Dat betekent dat er resten van allerlei pesticiden en kunstmest in zitten. Die zakken naar de bodem en het resultaat is nu dat de concentraties extreem hoog zijn en het steeds moeilijker wordt het water te zuiveren.
Lagere waterdruk en gesloten leidingen?
Als er op bepaalde tijden geen water uit de kraan komt gaan mensen natuurlijk een voorraadje aanleggen of op andere tijdstippen douchen. Maar per saldo wordt er toch minder water verbruikt. Datzelfde geldt voor een verlaging van de waterdruk: als er voor een douche of tandenpoetsen (ja, er zijn nog steeds mensen die dat doen met de kraan open…) de helft minder water wordt verbruikt is dat ook weer winst.
DE STUWMEREN
Limonero
Het Limonero stuwmeer speelt een cruciale rol bij het reguleren van de stroom van de rivier de Guadalmedina en het daardoor voorkomen van overstromingen in lagergelegen gebieden. Daarnaast wordt het water gebruikt voor irrigatie en drinkwater.
La Concepción
Het stuwmeer La Concepción ligt aan de rivier Verde bij Marbella en is fundamenteel voor het waterbeheer in de regio. De belangrijkste functie is het reguleren van de stroming van de riviertjes, de levering van water voor landbouwgebruik en de levering aan de bevolking.
Casasola
Het Casasola stuwmeer ligt in AlmogÃa, aan de rivier Campanillas. De functie is het beschermen van de regio tegen overstromingen en het afvangen van overvloedige waterstromen naar de rivier Guadalhorce. Het water is ook een extra voor de watervoorziening voor de stad Malaga.
Guadalteba – Guadalhorce
De stuwmeren Guadalteba-Guadalhorce zijn aangelegd om de stroom van de rivieren Guadalteba en Guadalhorce te reguleren en de watervoorziening de bevolking en de landbouw te gewaarborgen.
La Viñuela
Dit reservoir bij Vélez-Málaga ligt aan de rivier de Guaro en wordt gebruikt om de stroom te reguleren en water te leveren voor verschillende doeleinden. La Viñuela is een van de grootste stuwmeren in de provincie en speelt een cruciale rol in het beheer van de watervoorraden in de regio.
