Een dag bij ‘t Ministerio de Fiscalía

Tekst en foto’s Maria Kupers

In het dagelijks leven in Spanje kom je soms in aanraking met bepaalde instanties of je hoort iets over een bepaalde beroepsgroep waar je weinig tot niets vanaf weet. Ontmoet in deze serie Spanjaarden met interessante functies.

[divider_line]

‘Ik word niet boos als ik een zaak verlies, soms heeft de verdediging gewoon gelijk. Maar het geeft me wel een goed gevoel als iemand die anderen of het openbaar bezit zware schade heeft aangedaan een maximumstraf opgelegd krijgt.’ Fernando Germán Benitez Pérez-Fajardo werkt al 32 jaar voor het Openbaar Ministerie, de laatste 12 jaar als openbaar aanklager voor zaken die met het milieu te maken hebben.

In alle provinciehoofdsteden en kleinere steden zijn afdelingen van rechtbanken gevestigd. Ze behandelen vier rechtsgebieden: strafrecht, civiel recht, arbeids- en bestuursrecht. De openbaar aanklagers maken deel uit van het Openbaar Ministerie (Ministerio de Fiscalía), dat op haar beurt ook weer onderdeel is van het Ministerie van Justitie. De Fiscalía de Medio Ambiente y Urbanismo (milieu en bouw) bestaat sinds 2006. De rechtbankmedewerkers en openbaar aanklager behandelen zaken die te maken hebben met bijvoorbeeld giflozingen, jacht en visserij en mishandeling van dieren. Maar het milieu en de natuur worden ook beschadigd door illegale huizenbouw. Dat zorgt ook nu er allang niet meer zoveel gebouwd wordt, nog steeds voor veel werk voor de rechtbanken. De afdeling houdt zich ook bezig met het beschermen van cultureel en historisch erfgoed.

Hoge boetes
‘De natuur is van ons allemaal, wat wij hier doen is zorgen dat de wetten op dit gebied gerespecteerd worden. Er mag niet zomaar overal gebouwd worden en vandaag de dag gebeurt dat ook niet meer. In het verleden was er geen sprake van goede bestemmingsplannen noch van strenge wetten. Er is in de provincie Málaga heel veel gebouwd en waar men waar wilde. In eerste instantie ging het om grote bouwprojecten van projectontwikkelaars maar daarna zag je dat er overal op het platteland huizen met zwembad gebouwd werden. Dit gaat ten koste van de natuur. De wetten zijn daarom inmiddels fors aangescherpt en sinds 1995 worden overtredingen via het strafrecht behandeld.
Er wordt meer gecontroleerd en het feit dat overtreders hoge boetes moeten betalen heeft ervoor gezorgd dat gemeenten nu niet meer zomaar vergunningen afgeven’ vertelt
Fernando. Ondertussen zijn er nog wel veel (vaak buitenlandse) huiseigenaren die nog op een uitspraak wachten maar de paniek die een aantal jaren geleden uitbrak over de mogelijkheid dat huizen afgebroken zouden moeten worden, lijkt voorbij te zijn.
De Junta de Andalucía heeft de regelgeving aangepast om veel al gebouwde huizen te kunnen reguleren, hetgeen overigens niet hetzelfde is als legaliseren.

Dossiers van gemiddeld 30 centimeter dikte
De werkweek van de openbaar aanklager is heel gevarieerd. ‘Als ik rechtszaken heb breng ik meestal de hele ochtend in de rechtszaal door. Het zijn meestal geen zaken die in een uurtje afgehandeld zijn. Alle voorbereidingen daarvoor doe ik thuis. Op kantoor is daar vaak toch geen tijd voor en ik wil me in alle rust kunnen voorbereiden want ik wil de zaak natuurlijk wel winnen.’

De tijd op kantoor besteedt Fernando aan het ontvangen van bijvoorbeeld agenten van de Guardia Civil en advocaten voor een gesprek over een bepaalde zaak. Daarnaast gaat er veel tijd zitten in het bestuderen van zaken om vervolgens instructies aan de rechtbankmedewerkers te kunnen geven. Op het bureau van Fernando liggen dossiers van gemiddeld 30 centimeter dik. ‘De zaken die we binnenkrijgen komen via aangiftes van Seprona (de milieupolitie van de Guardia Civil), gemeenten die overtredingen hebben geconstateerd en in mindere mate van particulieren en actiegroepen zoals bijvoorbeeld Ecologistas en Acción. Alles moet tot op de bodem uitgezocht worden en getuigen en de verdachten moeten worden gehoord. Op basis daarvan bepalen we dan of er een zaak is. Daarna begint het hele proces met de advocaten die op elk moment van het hele voorbereidende proces bezwaar kunnen aantekenen en dat ook vrijwel altijd doen.’

Grote diversiteit aan zaken
Tot op heden heeft de afdeling van Fernando veel tijd besteed aan zaken die met illegale huizenbouw te maken hebben. Maar dat betekent niet dat andere zaken zijn blijven liggen. ‘Een tijd geleden hoorden we van plannen voor een golfbaan in Rincón de la Victoria. Het bleek dat er op dat terrein archeologische resten waren gevonden. We hebben via een speciale
procedure voor elkaar gekregen dat die bewaard zijn gebleven. Vroeger had men niet zo veel oog voor ons erfgoed, dat is gelukkig veranderd.’ Datzelfde geldt overigens voor dierenmishandeling. Volgens Fernando is er duidelijk sprake van een verandering in de mentaliteit ten opzichte van dierenmishandeling. ‘Wat wij hier behandelen zijn vooral zaken van verwaarlozing; dieren die niet voldoende te eten en te drinken krijgen of waarvan ziektes niet behandeld worden. Andere vormen van fysieke mishandeling komen niet zoveel voor. Onlangs hadden we nog wel een geval van een man die het huisdier van zijn vriendin sloeg, puur en alleen om haar te treiteren. Hij heeft een gepaste straf gekregen.’

Het voeren van een rechtszaak kost veel tijd en geld, openbaar aanklagers proberen dan ook regelmatig om vooraf een akkoord te sluiten. Als iemand bereid is zich schuldig te verklaren is de straf ook lager, als een soort beloning voor het besparen van kosten. Fernando werkt ook als aanklager voor andere zaken, dat doet hij voor de Juzgado de Instrucción in Málaga. Dit kunnen allerlei zaken zijn, van ernstige verkeersovertredingen tot moord. ‘Alle openbaar aanklagers moeten van tijd tot tijd beschikbaar zijn voor zaken die meteen moeten voorkomen. Het gaat dan om zaken waarvoor de verdachte volgens de wet meteen opgesloten mag worden. Bij forse verkeersovertredingen wordt er meestal een akkoord gesloten maar dat is niet altijd wenselijk.
Eén van de zaken waar ik mee te maken heb gehad, betrof iemand die al eens was aangeklaagd voor moord en daarna werd opgepakt voor het beroven en verkrachten van een vrouw in haar eigen huis. Zo iemand laat je dan niet lopen. Sterker nog, toen de zaak uiteindelijk voorkwam heb ik de hoogst mogelijke straf geëist.’

Net als in Nederland vinden ook veel Spanjaarden dat de straffen niet altijd hoog genoeg zijn. Fernando begrijpt dat wel maar is van mening dat het wel meevalt. ‘Spanje kent op veel gebieden de hoogste straffen van Europa. Voor het slachtoffer of de familie is de straf die de dader krijgt nooit genoeg. Maar het gaat niet om wraak, het gaat om het op een bepaalde manier terugbetalen van de schade die iemand heeft aangericht. Straffen kunnen voorkomen dat een dader weer de fout in gaat en dienen ook als voorbeeld voor de maatschappij. Als het mogelijk is eisen we een passende straf. Onlangs had ik een zaak met een kind dat zijn ouders sloeg. We zijn uiteindelijk met de ouders en advocaat overeengekomen dat het kind onder begeleiding van psychologen zou worden gesteld. Daar heeft een kind op de lange termijn veel meer aan dan een aantal maanden in een jeugdgevangenis.‘

Het werk van de openbaar aanklager is bij het grote publiek niet echt bekend. Rechtbanken beschikken niet over een speciale persafdeling en alleen bij grote zaken zoals bijvoorbeeld de corruptiezaak Malaya zijn journalisten aanwezig. Om de privacy van rechters, openbaar aanklagers maar ook verdachten te beschermen, is het slechts bij hoge uitzondering toegestaan om foto’s en opnames te maken. Toch merkt Fernando niets van een algemene weerzin tegen mensen die voor justitie werken. ‘Ik kan rustig op feestjes verschijnen en wordt dan niet meteen aangevallen door mensen die vinden dat we slecht werk verrichten of marionetten van de politiek zouden zijn. Gelukkig maar, ik hou van mijn werk en leg er mijn hart en ziel in.’